Çin Dışişleri Bakanlığına yeni atanan Wang Yi’nin göreve geldikten hemen sonra düzenlediği Türkiye ziyareti dikkat çekti. Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erkin Ekrem, Wang Yi’nin Türkiye ziyaretini Kırım Haber Ajansına (QHA) değerlendirdi.
Selahaddin Kaşgarlı / QHA Muhabir / Ankara
Dünya devletleri, Çin’de yaşananları yakından takip ediyor. Fakat çoğu devlet, Çin’de yaşananları anlamlandırmaya çalışırken hızla bir başka gelişme daha meydana geliyor. İşte o ani değişikliklerin başında da Çin’in 5 haftadır ortalıkta gözükmeyen bir önceki dönem Dışişleri Bakanı Qin Gang mevzusu yer alıyor. Qin’in 25 Temmuz’da görevden alınması ve yerine Çin Komünist Partisi (ÇKP) Politbüro Üyesi ve Çin Komünist Partisi Dış İlişkiler Başkanı Wang Yi’nin getirilmesi akıllarda soru işareti bıraktı.
WANG Yİ VE DOĞU TÜRKİSTAN MESELESİ
Herkes Qin Gang’ın başına gelenleri merak ederken, Kırım Haber Ajansı, Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erkin Ekrem’e Çin’de yaşananları, Wang Yi’nin Türkiye ziyareti ve Doğu Türkistan meselesini sordu. Doç. Dr. Ekrem, Çin’de yaşanan son hadiselerin, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in çevresinde güvendiği isimlerin kalmadığını ortaya koyduğunu belirtti.
"WANG Yİ, Şİ CİNPİNG’İN DÜŞÜNCESİNİ VE FİKİRLERİNİ İCRA EDEN BİRİ"
Wang Yi’nin, ÇKP Dışişleri Başkanlığı gibi üst düzey bir makamdan alt makama getirilmesi ne anlama geliyor?
Çin Komünist Partisi (ÇKP) Politbüro Üyesi ve Çin Komünist Partisi Dış İlişkiler Başkanı Wang Yi, Türkiye'ye gelmeden hemen önce, bir önceki Çin Dışişleri Bakanı Qin Gang’ın görevinden alındı ve yerine Wang Yi getirildi. Qin Gang 4 haftadır orta yok ve durumu hakkında da açıklama yapılmadı. Bu, Çin hükumeti veya ÇKP’nin Dışişleri Bakanlığına aday bulamadığını gösteriyor. Demek ki Şi Cinping’in güvendiği adamı yok. Yani Dışişleri Bakanlığına atayacak adam yok. Adaylar var fakat onları da tayin etmemiş. Buradan şunu anlayabiliriz: Şi Cinping’in tek güvendiği adam Wang Yi. Wang Yi, Şi Cinping’in düşüncesini ve fikirlerini icra eden biri, ayrıca Batılıların tabiriyle 'Savaşçı Kurt diplomasisi'nin baş kurdu olarak bilinen biridir.
Wang Yi’nin apar topar Türkiye’ye gelmesi, Türkiye-Çin ilişkisi açısından ne ifade ediyor?
"Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin’in 19 Temmuz'da gazetecilere verdiği bilgiye göre Wang Yi, Türkiye ziyareti için Türkiye Hükumeti tarafından davet edildi. Demek ki Türkiye tarafından davet edilen bir diplomasi faaliyeti yürütülecek. Aslında Türkiye, Çin ile 2015 yılında yakınlaşma siyaseti izlemişti ve Türkiye’nin de beklentisi vardı. Özellikle bu yeni İpek Yolu Stratejisi çerçevesinde Çin’den malum seviyede bir yatırım ve teknoloji intikali istiyordu ancak bunlar tam gerçekleşmedi. Görüşmede, Türkiye’nin iktisadi sorunu olduğu bugünlerde Çin’den daha fazla ekonomik yatırım istediğini tahmin etmek mümkündür. (Türkiye) Cumhurbaşkanı Erdoğan 'Tek Çin' politikası izlediğini ve Çin’in gelişmesinin bir tehdit olmadığını, Çin ile daha üst düzeyde ve daha farklı düzeydeki ilişkileri devam ettirmek istediğini belirtti. Yani ticarette, enerjide ve turizm gibi alanlarda ikili ilişkilerin daha üst bir düzeye çıkmasını istiyor. Görüşmelere yansımış olan ve verilen mesajlara göre bu iki devlet ilişkisinin düz bir zeminde geliştiğini görüyoruz."
"TEK ÇİN SİYASETİ" DEVAM EDİYOR
Türkiye’deki Doğu Türkistan mücadelesi bu görüşmeden etkilenir mi?
"Uygur meselesi her görüşmelerde olduğu gibi yine gündemde. Türk basınından Anadolu Ajansının verdiği habere göre ziyaret vesilesiyle Uygur Türklerinin durumu da görüşüldü diye ifade ediliyor. Çin basınında yer alan haberlere göre ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bir ifadesi var: 'Tek Çin Siyaseti'nin devam ettiği, (Türkiye) Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın ise Türkiye’de 'Çin’in toprak bütünlüğünü bozabilecek herhangi bir faaliyete' izin verilmeyeceği ifade ediliyor. Demek ki bu Uygur meselesi yine daha önceki dönemlerde nasıl ifade edildiyse bu seferde de öyle ifade edildi. Ama Uygurlar ile ilgili daha derin konular konuşuldu mu henüz bilmiyoruz. Çin’in de çok istediği bir konu var. Bu da 'Suçluları Geri İade Anlaşması' bu Çin’de halk kongresinden karar olarak geçmişti. Türkiye’de henüz mecliste beklenmekte. Bu konular konuşuldu mu bilmiyoruz."
"DEĞİŞİKLİK OLMAYACAĞINI DÜŞÜNÜYORUM"
"Sonuş olarak, Wang Yi’nin Türkiye ziyareti ile birlikte, Türkiye’de Doğu Türkistan ve Uygur meselesi konusunda değişiklik olmayacağını düşünüyorum. Eğer ilerde ilişkiler derinleşirse belki Çin tarafından Türkiye’ye Uygur meselesi ile ilgili talepler gelebilir ve bu taleplere göre uygulamalar da olabilir. Ama şuanki duruma göre Uygur meselesi ve Doğu Türkistan davasında keskin bir şekilde değişiklik olmayacağını düşünüyorum."