Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Refat Çubarov, Latin harflerine dayalı Kırım Tatar Alfabesi'ne geçiş sürecine ilişkin Ukrayna basınına demeç verdi. Çubarov, "Latin alfabesine geçmiyoruz ona geri dönüyoruz" ifadelerini kullandı.
Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Refat Çubarov, 1 Ağustos 2023 tarihinde Ukrayna basınına Latin harflerine dayalı yeni Kırım Tatar Alfabesi'nin oluşturulması sürecine ilişkin röportaj verdi. Çubarov, Kırım Tatarca’nın gramerini ve imlasını oluşturma hususunda önemli aşamaların kaydedildiğini dile getirdi.
KIRIM TATARLARI, DAHA ÖNCE DE ALFABE DEĞİŞİMLERİ YAŞADI
Refat Çubarov, röportajda Kırım Tatarca’nın değişim aşamalarına işaret etti. Çubarov, "Kırım Tatarlarının yazısında uzunca bir süre Arapça alfabe kullanılmıştır. Bu, kutsal kitap olan Kur'an-ı Kerim'i yazmak için kullanılan yazıdır. 20. yüzyıl başlarına kadar böyleydi. Daha sonra Kırım Tatar halkının yazısını, Latin alfabesine çevirme kararı alındı. Sonra birçok ulus bu geçişi yaptı. SSCB topraklarındaki Türk halklarından bahsedecek olursak bunlar Azerbaycan Türkleri, Özbekler, Kazaklardır. Ama sonra Stalin, SSCB'de herkesin aynı olmasını istedi ve bu yüzden herkesi Kiril alfabesini kullanmaya zorladı. Doğrusu, Latin alfabesine geçmiyoruz ona geri dönüyoruz” açıklamasını yaptı.
KIRIM TATARCA'DA İMLA TEMELDE DEĞİŞMEYECEK
KTMM Başkanı, Kırım Tatarca’da var olan imla kurallarının temelde değişmeyeceğini vurgularken, “Kırım Tatar dilinin imlası vardır. Ancak bu yazım, seslerin belirli harflerle tanımlanma özelliklerini, yazılı olarak bir sesi ifade etmek için bu harfleri birleştirme sırasını yansıtıyordu. Ve her şey Kiril alfabesiyle ilgiliydi. Latin alfabesine dönmenin kuralları temelde değişmeyecek. Ama bazı tuhaflıklar var. Örneğin, yazım ve harflerle ilgili bölümde...” ifadelerini kullandı.
KIRIM TATARCA İÇİN YENİ BİR YAZIMIN GELİŞTİRİLMESİ MÜMKÜN
KTMM Başkanı Çubarov, Kırım Tatar dili için yeni bir yazımın geliştirilmesinin mümkün olduğunu ve bunun için yeni eklemelerin yapılması gerektiğini dile getirdi. Çubarov, "Her dilin, onları temsil eden harflerle ayrı ayrı tanımlanması gereken özel sesleri vardır. Başka bir alfabeyi alıp şu ya da bu dile koyamazsınız. Yeni harfler tanıtılmazsa, karakteristik sesleri iletmek için bunların nasıl birleştirilebileceğini bir şekilde göstermek gerekir. Bütün bunlar yeni bir yazımın geliştirilmesini içeriyor" dedi.
KIRIM TATARCA'NIN EĞİTİM DİLİ OLMASININ ÖNÜNDE BİR ENGEL YOK
Çubarov, Kırım Tatarca’nın eğitim dili olmasının önünde herhangi bir mani olmadığını dile getirdi. KTMM Başkanı, “Ukrayna Eğitim Kanunu'nun 7. maddesi vardır. Yerli halkların eğitim sürecini ana dillerinde düzenleme hakkına sahip olduğunu açıkça belirtmektedir. Şimdi Kırım'da elbette buna tam bir muhalefet var. Rusya, yerli halkların dillerinde eğitime izin vermiyor” değerlendirmesini yaptı.
Refat Çubarov, Kıyiv'de Kırım Tatarca’nın öğretildiği bir okulun olduğunu dile getirerek, "Kıyiv’de 100'den fazla Kırım Tatar çocuğunun eğitim gördüğü bir pazar okulumuz vardı. Cumartesi ve pazar günleri aileler, çocukları Kırım Tatarca'yı öğrenmesi için getiriyordu. Okulda eğitim, Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı, Kırım Tarihi vb. olmak üzere 5 kolda yürütülüyordu. Bu okul çalışmaya devam ediyor ancak şu anda Türkiye'de çevrim içi olarak hizmet veriyor" ifadelerini kullandı.
HER ŞEYDEN ÖNCE İLK HEDEF KIRIM'I İŞGALDEN KURTARMAK
KTMM Başkanı Refat Çubarov, Kırım Tatarca’nın gelişme kaydetmesi için en önemli şartın Kırım’ı bir an evvel Rus işgalinden kurtarılması olduğunu ifade etti. Çubarov, “Dilimizi koruyacağımızın ve onu yeniden canlandırmak için her türlü fırsata sahip olacağımızın tek garantisi Kırım'ın kurtarılmasıdır. Çünkü bütün bunlar, öz memleketimizde olmalı” açıklamasını yaptı.
UKRAYNA'DA LATİN HARFLERİNE DAYALI KIRIM TATAR ALFABESİ GELİŞTİRİLECEK
Ukrayna Geçici İşgal Altındaki Toprakların Yeniden Entegrasyonu Bakanlığı, 28 Temmuz 2023 tarihinde Latin harflerine dayalı Kırım Tatar Alfabesi hakkında yeni gelişmeyi duyurdu. Buna göre, Ukrayna'da hükumet, Latin alfabesine dayalı yeni alfabeyi öngören kararı onayladı.
İlgili karar, Ukrayna Başbakan Yardımcısı, Geçici İşgal Altındaki Toprakların Yeniden Entegrasyonu Bakanı İrına Vereşçuk'un eş başkanlığındaki Kırım Tatar Dili Ulusal Komisyonu toplantısının sonucunda alındı. Buna göre Ukrayna Devlet Etnopolitik ve Vicdan Özgürlüğü Servisi ile Ukrayna Eğitim ve Kültür Bakanlığı yeni bir imla geliştirmekle görevlendirildi. Bu bilimsel çalışma, Ukrayna Milli Bilimler Akademisi O. O. Potebny Dilbilimi Enstitüsü, Kıyiv Taras Şevçenko Milli Üniversitesi ve Kırım Tatar Milli Meclisinin işbirliğinde gerçekleştirilecek.
Karar kapsamında Latin alfabesinin kullanılması ile hem etnik Kırım Tatarları hem de ilgilenen herkes tarafından Kırım Tatar dilinin öğrenilmesinin kolaylaşması öngörülüyor.