Çerkes Dernekleri Federasyonu, 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgünü ve Soykırımı'nda hayatını kaybeden kurbanlar için anma mesajı yayımladı. Sovyet döneminde hükumetin "Tatarsız Kırım” fikrini uygulamaya karar verdiğini, Almanya ile olan savaşı bunun için fırsat bildiğini ve bundan yararlandığını ifade eden federasyon, 1941 sonbaharında tamamı Almanlar tarafından ele geçirilen Kırım’ın savunulmasındaki Sovyet başarısızlıklarının, "Kırım Tatarlarının Almanlar ile işbirliği" yaptığı mitiyle örtülmeye çalışıldığına dikkat çekti. Çerkes Dernekleri Federasyonun anma mesajının tamamı ise şöyle:
16. yüzyılda eski Altın Orda topraklarına göz koyan Rusya, Kazan, Astrakhan, Sibirya Hanlıkları, Nogai Orda’yı bir şekilde ele geçirdi. Kırım Hanlığı’nı ise 18. yüzyılın sonunda ancak işgal edebildi ve yerli halkı kademeli olarak Kırım yarımadasından kovma ya başladı. 1778’de en az 500 bin olan nüfusu (ki bir milyon diyen kaynaklar da var) 1870 yılında 103 bin’e düştü.
Çarlığın yıkılması ve Kırım’da Sovyet iktidarının kurulması da durumu değiştirmedi. Aksine, düşmanlıklar, yağmacı müsadereler ve el koymalar, 1921-1923 kıtlığı, kolektifleştirme, baskılar, Rusya ve Ukrayna’dan artan göçmen akını, Kırım Tatar halkının hak mahrumiyetini ağırlaştırdı ve nüfuslarının azalmasına yol açtı.
Sovyet döneminde hükümet “Tatarsız Kırım” fikrini uygulamaya karar verdi. Almanya ile olan savaşı bunun için fırsat bildi ve bundan yararlandı. 1941 sonbaharında tamamı Almanlar tarafından ele geçirilen Kırım’ın savunulmasındaki Sovyet başarısızlıklar, “Kırım Tatarlarının Alman birliği yaptığı” mitiyle örtülmeye çalışıldı.
1944 baharında, Sovyet birlikleri tarafından yeniden işgal edildi. 10 Mayıs’ta Beria, Stalin’e bir karar taslağı sunarak, “Kırım Tatarlarının Sovyet halkına karşı hain eylemleri göz önüne alınarak Sovyetler Birliği’nin dış sınırlarında ikamet ettirilmesinin riskli olduğu” iddiasıyla tüm Tatarların Kırım topraklarından çıkarılmasını önerdi.
11 Mayıs 1944’te, tüm Kırım Tatarlarının Kırım’dan Özbekistan’a sınır dışı edilmesini öngören 5859 sayılı “Kırım Tatarları Hakkında” GKO Kararnamesi imzalandı.
18 Mayıs 1944 sabahı erken saatlerde Kırım Tatarlarını sürmek için başlatılan operasyon, 20 Mayıs günü saat 16.00’da tamamlandı: Kırım Tatarlarıyla dolu 67 kademe yük vagonu doğuya, Orta Asya’ya gönderildi.
Operasyonun liderliğini SSCB İçişleri Halk Komiseri Levranti Beria gerçekleştirdi. Bilahare savaştan sonra terhis edilen erkekler ve diğer cumhuriyetlerde yaşayan Kırım Tatarları da sürülenlere eklendi.
Araştırmacılara göre, 238.500 Kırım Tatarı tehcir edildi.
Sürülen Kırımlılarını pek çoğu yollarda ve vardıkları yerlerde hayatlarını kaybetti.
Özgür Kırım Cumhuriyeti’nin bir gün mutlaka kurulacağı inancıyla sürgün yollarında hayatını kaybeden Kırım şehitlerini ve bu yolda zulme uğrayan tüm mazlumları 79. Yıl sonra bir kez daha saygıyla anıyor, Cenab-ı Allah’tan rahmet diliyoruz.