Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın 2010 yılında aldığı kararla her yıl 26 Haziran günü, Kırım Tatar Milli Bayrak Günü olarak kutlanıyor. Kırım Tatarlarının milli bayrağı; Türklüğü temsil eden gök mavisi zemin üzerinde yer alan ve binlerce yıllardan beri çeşitli Türk boylarında da kullanılagelen üç dişli ve altın sarısı rengindeki Tarak Tamga’dan oluşmaktadır.
Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın 2010 yılında aldığı karar neticesinde 26 Haziran, Kırım Tatar Milli Bayrak Günü olarak kutlanıyor. Kırım Tatar kimliğinin, adaletinin ve özgürlüğünün sembolü olan Tarak Tamgalı Gökbayrak günümüzde Rus işgaline karşı mücadelenin sembolü olarak da kabul ediliyor.
❝Ant Etkenmen’in ruh eşi, Kırım Tatarlarının kahramanlık abidesi, yiğitlik nişanesi, göz bebeği…❞ Kırım Tatar Milli Bayrak Günü kutlu olsun! pic.twitter.com/dnTURuFA2p
— QHA - Kırım Haber Ajansı (@qha_kirimhaber) June 26, 2024Tarak Tamgalı Gökbayrak millî bayrak olarak 1917’de toplanan I. Kırım Tatar Milli Kurultayı’nda kabul edildi. 1921 yılında Sovyet yönetimi, Kırım Tatarlarının bayrağını “burjuva milliyetçilerin” bayrağı ilan etti. 1944 Kırım Tatar Sürgünü ve Soykırımı'ndan sonra ise Tarak Tamgalı Gökbayrak tamamen yasaklandı. Kırım’da 74 yıl aradan sonra 26-30 Haziran tarihleri arasında toplanan 2. Kırım Tatar Milli Kurultayı'nda, Tarak Tamgalı Gökbayrak milli bayrak olarak Kurultay salonlarına asılmıştı.
Rus işgaline kadar Kırım’da coşkuyla kutlanan, günümüzde de Ukrayna’nın ana kısmında çeşitli etkinliklerle kaydedilen Kırım Tatar Bayrak Günü, Kırım’da Kırım Tatar gençlerin teşebbüsü ile ilk kez 2009 yılında kutlandı.
Bayramın fikir babası olan Kırım Derneği Genel Başkanı merhum Dr. Ahmed İhsan Kırımlı, 2005 tarihinde gerçekleştirilen Kırım Tatar Gençlik Kurultayı sırasında, II. Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın her zaman hatırlanması gereken bir vaka olduğunun altını çizmiş ve bunun bir bayram olarak kutlanmasını teklif etmişti.
KIRIM TATAR MİLLİ BAYRAK GÜNÜ İLK OLARAK 2009’DA KUTLANDI
2009 yılında, birçoğu Kırım Haber Ajansında (QHA) çalışan bir grup Kırım Tatar genç, Kırım Tatar Bayrak Günü etkinliğini hazırlamak için organizasyon komitesini oluşturdu ve komite başkanlığını döneminde QHA İngilizce sayfası editörü olan Rüstem Ablâtif üstlendi. Gençlerin aktif çalışmaları neticesinde 26 Haziran 2009 tarihinde Akmescit’in merkez meydanında ilk kez Kırım Tatar Milli Bayrak Bayramı organize edildi.
Rusya 24 Şubat 2022’te Ukrayna’ya karşı geniş çaplı işgal saldırısı başlatmasının ardından Ukrayna ordusuna katılan Rüstem Ablatif Eylül 2022’de cephede hayatını kaybetmişti. Bu vesileyle QHA ailesi olarak işgalciye karşı savaşırken şehit düşen Rüstem Ablatif’i rahmetle anıyoruz.
Gençlerin aktif çalışmaları neticesinde 26 Haziran 2009 tarihinde Akmescit’in merkez meydanında ilk kez Kırım Tatar Milli Bayrak Bayramı organize edildi. O günün sembolü de, dönemin Bursa Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Merhum Başkanı Adnan Süyen’in 2009 yılında diktirip armağan ettiği 21×12 metre boyutlarına sahip dünyanın en büyük Kırım Tatar Bayrağı oldu.
“YÜKSEL: İLK KUTLAMA QHA ÇALIŞANLARININ TEŞEBBÜSÜ İLE ORGANİZE EDİLDİ”
Dönemin QHA Genel Koordinatörü İsmet Yüksel, hazırlık çalışmalarının yapıldığı o günleri şöyle anlattı:
QHA’da çalışan hadimlerin teşebbüsü ile organize edilmişti. Toplantılar QHA ofisinde yapılıyordu. Bana teşebbüsün başı kim olsun diye sormuşlardı. O sırada İngilizce sayfasının editörü olan Rüstem Beyi (Ablâtif) önermiştim. O dönemde bazı insanlar bana buna izin vermeyin diye baskı yapmıştı. Yok tarihi gelişmeymiş, yok tarihimizde bu yokmuş vs… Bunlara bakmadan bu yapılan teşebbüsün yanında durdum. Arkadaşların önünü açtım, yardım ettim. Çünkü bu, Bayrak Gününün fikir babası olan Ahmed İhsan Kırımlı’nın bizlere talimatı ve vasiyeti idi.
Organizasyon komitesinde yer alan, dönemin QHA video sayfası editörü, yönetmen Esma Kasar o günlere dair anılarını şöyle paylaştı:
Hazırlıklara başladığımızda fikirlerimizi, dönemin Bursa Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Başkanı merhum Adnan Süyen Bey ile paylaştım. Bana, ‘Kızım, elimden gelen yardımı yaparım’ dedi, biz de kendisine bayram için büyük Kırım Tatar bayrağına ihtiyacımız olduğunu söyledik. Ve rahmetli Adnan ağamın diktirip Kırım’a ulaştırdığı dünyanın en büyük bayrağı ilk Kırım Tatar Bayrak gününde Akmescit’te açıldı. Bunun yanı sıra, meşhur şarimiz Ablaziz Veliyev’le konuşarak bayrak hakkında bir şiir yazmasını istemiştim, mezkur şiir Server Kakura tarafından bestelenmişti. Bir sıra iş insanı da girişimimize maddi destek vermişti.
2010’DA KIRIM TATAR MİLLİ KURULTAYI RESMİ KARARI ALDI
2010 yılında düzenlenen 5. Kırım Tatar Milli Kurultayı'nda, 26 Haziran tarihinin her yıl Kırım Tatar Milli Bayrak Günü olarak kaydedilmesi kararı alındı. O yıldan bu yana Kırım Tatarları, her yıl 26 Haziran’da Kırım Tatar Milli Bayrak Günü’nü milli bayram havasında kutlamaya devam ediyor.
HER YIL DÜNYANIN FARKLI YERLERİNDE KUTLANIYOR
Kırım Tatar Bayrak Günü’nde Kırım’da başkent Akmescit ve diğer yerleşim yerlerinde her yıl binlerce insanın katılımıyla çeşitli etkinlikler düzenleniyordu. Fakat Kırım’ın Şubat 2014’te Rusya tarafından işgal edilmesinin adından Kırım Tatar Bayrak Günü vesilesiyle düzenlenen etkinlikler, Kırım Tatar Milli Meclisinin koordinasyonuyla Kırım Tatar sivil toplum kuruluşlarınca Ukrayna’nın ana kısmında gerçekleştirilmeye başladı.
Kıyiv başta olmak üzere Ukrayna’nın farklı yerlerinde ve diasporada Kırım Tatar Bayrak Günü dolayısıyla kutlama etkinlikleri yapılırken, Rus işgali altındaki Kırım’da Kırım Tatar aktivistler, işgalci yönetimin yasak ve baskılarına rağmen Kırım Tatar Bayrak Günü’nü kutlamak için farklı etkinlikler düzenlemeye gayret ediyor.
KIRIM TATAR MİLLİ BAYRAĞININ TARİHÇESİ
Kırım Tatarlarının milli bayrağı; Türklüğü temsil eden gök mavisi zemin üzerinde yer alan ve binlerce yıllardan beri çeşitli Türk boylarında da kullanılagelen üç dişli ve altın sarısı rengindeki Tarak Tamga’dan oluşmaktadır. 1917 yılında kurulan, Kırım Demokratik Cumhuriyeti'nin de millî bayrağı olarak, Tarak Tamgalı Gökbayrak kullanılmıştır. Kırım Demokratik Cumhuriyeti'ni ilan edecek olan ve 9 aralık 1917 tarihinde açılan I. Kırım Tatar Milli Kurultayı'nın açılış günü münasebetiyle, Kırım’ın bütün şehir, kasaba ve köylerindeki Türk-Tatar daireleri, evleri ve sokakları Tarak Tamgalı Gökbayrak’larla süslenmişti.
Tarak Tamga tarihte çeşitli Türk boylarında, özellikle Kırım’da görülmekte, bugünkü hali ile Kırım Hanlığında ortaya çıkmaktadır. XV. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren Kırım’ı ve onun kuzeyindeki geniş bozkırları içine alan kudretli müstakil bir devlet teşekkül etmiş oldu: Kırım Hanlığı’nın başşehri olan Bahçesaray’da bulunan Hansaray’ın bazı giriş kapıları ve duvarlarında da Tarak Tamga’lar görülmektedir. Tarak Tamga’daki üç dişin, Kırım Hanlığındaki üç gücü; tarağın orta dişini Han’ın, sağ dişini Kalgay’ın, sol dişini ise Nureddin’in temsil ettiği rivayet edilmektedir. Bir başka rivayette ise Tarak Tamga’nın terazi şekli ile adaleti temsil ederek, Kırım Hanlığının adil olduğu anlatılmaktadır.
18 Mayıs 1944’teki büyük sürgünden sonra büyük mücadelelerle Vatan Kırım’a dönen Kırım Tatarları, Akmescit’te 74 yıl aradan sonra II. Kırım Tatar Milli Kurultayı’nı toplamışlardır. 26-30 Haziran 1991 tarihleri arasında toplanan II. Kırım Tatar Milli Kurultayı'nda Gökbayrak milli bayrak olarak Kurultay salonlarına asılmıştı.
TARAK TAMGA VE GERAYLAR
Prof. Dr. Hakan Kırımlı, Kırım Araştırmaları Ağı’nın Kitap Konuşmaları serisi çerçevesinde, 15 Haziran 2022'de “Geraylar ve Osmanlılar” kitabı üzerine verdiği konferans çerçevesinde, "Tarak Tamga"nın tarihçesine de değinmişti. Günümüzde Kırım Tatarlarının sembolü olan “Tarak Tamga”nın Geraylarla bağlantısından bahseden Kırımlı, tamgaların Türk ve Moğol kavimlerinde, Kafkaslarda yaşayan halklar arasında önemli olduğunu belirterek, “Elimizde yüzlerce binlerce tamga var. Bunlar içinde Gerayların tamgası olarak kesin yerleşmiş olan bugün de milli sembolü olan ‘tarak tamga’ da bunlardan birisi. Geraylar icat etmedi çok eskiden beri kullanılıyor, ne olduğuna dair çeşitli yorumlar var. (Şeklin) Bir hayvandan, kuştan oluşması ihtimali olduğunu düşünüyorum. Altın Orda’daki Edige Mirza’nın kullandığı tamga şahin ya da kartal gibi bir kuşa benziyor. Başında kuş başı görüldüğü için. Bundan gelmiş olabilir. Her halükarda Altın Orda’nın son zamanlarında ‘tarak tamga’ kullanılıyor. Altın Orda’da hanlık tamgası kırık üzengiydi. Altın Orda’daki ‘tarak tamga’ biraz farklı daha oval, yuvarlak hatlı. Mevcut şekliyle bildiğimiz tamga I. Hacı Geray Han (1397-1466) tarafından (itibaren) Geray hanedanınca kullanılıyor, sadece Kırım’da değil Kafkas ve Nogay kabilelerinde de kullanıılıyor ve ‘han tamga’ adıyla anılıyor, bugün bildiğimiz şekliyle. Modern Kırım Tatarlarının referansları Geraylar ve Kırım Hanlığı’dır” diye açıklamıştı. Bu bağlamda tarak tamgalı gök bayrağın ve tarihteki devlet referansının da birbiriyle bağlantılı olduğunu ifade etti.