Sovyetler Birliğinin sebep olduğu, dünyada yaşanan en büyük nükleer kaza niteliği taşıyan Çornobıl (Çernobil) faciasının yıl dönümü kaydediliyor. Üzerinden otuz altı yıl geçse de Çornobıl nükleer felaketinin olumsuz etkileri hala devam ediyor.
26 Nisan 1986 tarihinde, Sovyetlerin denetiminde bulunan bugün ise Ukrayna sınırları içerisinde yer alan Pripyat şehrinin 14.5 km kuzeybatısındaki Çornobıl Nükleer Santralinin 4 numaralı reaktöründe yapılan bir güvenlik testi sırasında yangın çıktı. Bir dizi patlama sonucu yangın büyüdü ve radyoaktif buhar atmosfere yükseldi. Asya, Avrupa ve Afrika’da çok geniş bir alanda hissedilen patlama sonrası ortaya çıkan nükleer dalganın, dünyanın çevresini en az bir kez dolaştığı söyleniyor.
Kazadan 36 saat sonra, insanlar Çornobıl’dan uzaklaştırılmaya başladı. Bir ay içinde 30 km’lik çember içinde yaşayan alandaki 116 bin kişi tahliye edildi ve bunlara ülke genelinde yeni evler verildi. Sovyetlerin denetiminde bulunan Çornobıl'daki nükleer santralde 26 Nisan 1986 yılında meydana gelen kaza ve beraberindeki çevre felaketi, dünyayı derinden etkiledi. Çornobıl nükleer faciası, insanlığın varlığını tehdit etti. Yedi milyon kişinin zarar gördüğü patlama sonucu oluşan radyoaktif bulutlardan Karadeniz'e komşu Türkiye de etkilendi.
ÇORNOBIL FACİASI NASIL MEYDANA GELDİ?Çornobıl 1970’te açılmış bir nükleer santraldi. Ukrayna’nın kuzey bölgesinde, Kıyiv’e bağlı bir yerleşim biriminde bulunan bu santralde, kaza günü dört reaktör aktifti. Bir deney için 26 Nisan günü çalışmalar başlamıştı. Ancak bir şeyler ters gitmiş ve deneyde kullanılan reaktörde önlenemeyen çekirdek tepkimeleri meydana gelmiş bir anda çok yüksek seviyelere çıkan ısı patlamaya yok açmıştı. Tüm santralin yandığı kazada, tek olumsuz durum yangın değildi, tepkimeler sonucu ortama yüksek miktarda radyasyon yayılmıştı.
Sovyetlerin denetiminde olan Çornobıl'daki nükleer felaket başlarda SSCB yönetimi tarafından örtbas edilmeye çalışıldı. O günlerde Sovyetler hiçbir açıklama yapmadı. Kazada ölen 30’dan fazla insanın ölümü de görmezden gelindi. Ancak kazadan günler sonra 28 Nisan 1986 günü, radyoaktif bulutlar çoktan İskandinavya’ya ulaşmış ve Avrupa’daki anormal radyasyon değerleri ve Avrupa ülkelerinden gelen baskı SSCB’yi felaketi tüm dünyaya açıklamak zorunda bıraktı. Olayın açıklanmasının ardından Çornobıl faciası, dünya basınında büyük yankı uyandırdı. Türkiye de, Ukrayna’nın şu anki başkenti Kıyiv’de gerçekleşen Çornobıl nükleer faciasından en çok etkilenecek ülkelerden biriydi.
Ukrayna’da 18 bin km2’lik tarım toprakları radyoaktif kirlenmeye maruz kaldı. Ülke ormanlarının yüzde 40’ı (toplam 35.000 kilometrekare) kirlendi.
Greenpeace, gerçekletirdiği bir bilimsel çalışma ile Ukrayna’nın bir bölgesindeki süt ürünlerini inceledi. Sütteki uzun ömürlü radyoaktif maddeler çocuklar için gerekli olan maddenin çok üzerindeydi.
Çornobıl nükleer reaktörünün bulunduğu bölgenin 30 kilometre çapındaki alanı insansızlaştırıldı. Bölgeden 135 bin insan uzaklaştırılırken yaşam alanları tamamen boşaltıldı. Reaktör binası 410 bin m3 çimento ve 7 bin ton çelik kullanılarak gömüldü.
Facianın yaşandığı binanın altı betonlandı. Besin maddeleri başka bölgelerden getirildi ve kontamine (radyasyon bulaşı olan) yiyeceklerin tüketimi yasaklandı. Çeşitli tanı merkezleri kuruldu.
Felaketin etkilerinin en yoğun olarak görüldüğü ülkeler Ukrayna, Rusya ve Belarus’ta 2004 yılına kadar 18 yaş altı 4 bin çocukta tiroit kanseri vakası görüldü.
Resmi raporlar, ölümcül kanser vakalarının sayısını 9 bin olarak hesaplıyor. Bağımsız bilim insanları ise sayıları 30 bin ile 60 bin arasında değişen insanın Çornobıl’ın sebep olduğu kanser türlerinden dolayı öleceğini tahmin ediyor.