Emel Konferanslarında, “İki Dünya Savaşı Arasında Romanya’daki Kırım Tatar Milli Hareketi” konferansı gerçekleştirildi. Konferansın konuşmacısı Bükreş Üniversitesinde Prof. Dr. Tahsin Cemil danışmanlığında aynı konuda doktora tezi hazırlamış olan Dr. Melek Fetislâm oldu.
Emel Konferanslarında, “İki Dünya Savaşı Arasında Romanya’daki Kırım Tatar Milli Hareketi” konferansı gerçekleştirildi. Konferansın konuşmacısı Bükreş Üniversitesinde Prof. Dr. Tahsin Cemil danışmanlığında aynı konuda doktora tezi hazırlamış olan Dr. Melek Fetislâm oldu.
Konferans Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) Türkiye Temsilcisi ve Emel Kırım Vakfı Başkanı Zafer Karatay'ın açılış konuşmasıyla başladı. Dünya Kırım Tatar Kongresi (DQTK) Genel Sekreteri Av. Namık Kemal Bayar da Dr. Fetislâm'ın çalışmalarını ve biyografisini takdim etti.
KONUŞMASINA MÜSTECİB ÜLKÜSAL'I ANARAK BAŞLADIDr. Fetislâm, konuşmasına Emel Dergisi ve Emel Kırım Vakfının kurucusu Müstecib Ülküsal'ı anarak başladı. "İki Dünya Savaşı Arasında Romanya’daki Kırım Tatar Milli Hareketi" konulu çalışmasını, Romanya'da Türkoloji alanının en önemli isimlerinden Prof. Dr. Tahsin Cemil'in danışmanlığında hazırladığını söyleyen Fetislâm, çalışmasını ne şekilde hayata geçirdiğini tüm aşamalarıyla anlattı.
Kendisinin Mecidiyeli olduğunu hatırlatan Fetislâm, Fransızca ve Romence edebiyat dersleri vermekle birlikte Kırım Tatar edebiyatı üzerine de çalışmak istediğini, Prof. Dr. Cemil'den konu önerisinde bulunmasını istediğini anlattı.
Zor bir konu üzerinde hayli meşakkatli bir çalışma yaptığını ifade eden Fetislâm, dönemin Romanya gizli servisinin (Securitate-Güvenlik, Departamentul Securității Statului-Devlet Güvenlik Bakanlığı, DSS) belgelerindeki bilgilerden de faydalandığını aktardı. Tez çalışmasının 300 sayfa olduğunu söyleyen Fetislâm, tez çalışmasının kitaplaştırılacak basılacağını, İngilizceye de çevrileceğini söyledi.
HANGİ KAYNAKLARDAN FAYDALANDI?Çalışmasında Emel dergisi başta olmak üzere Kırım Tatar neşriyatının önemli yer tuttuğunu söyleyen Fetislâm, annesinin 1930'ların sonunda Romanya Müslümanları Başmüftüsü olarak atanan Ethem Kurt Molla'nın kız kardeşi olduğunu hatırlatarak, evlerinde eski Emel dergisi ve belki Tercüman gazetesi sayılarının bulunabileceğini ancak sonradan Sovyet Rus işgali zamanında, baskı nedeniyle yakmış olabileceklerini söyledi. Buna bağlı olarak Fetislâm bu konuyu araştırmayı boyun borcu olarak görüp araştırmalarına başladığını vurguladı.
Emel dergisinin yanı sıra, Bora ve Halk gibi Romanya'da basılan Kırım Tatar gazetelerini tek tek incelediğini söyleyen Fetislâm, etraflı bir inceleme için Romanya arşivlerine de başvurduğunu, gizli polis raporlarına, gizli servis kayıtlarına ulaştığını belirtti.
İlk önce 1943'ten başlayarak 60'lara dek gerekli bilgilere sahip çeşitli gizli polis raporlarına ulaştığını, Romanya'daki Kırım Tatarlarının temsilcilerinin ifadelerini arayıp bulduğunu söyleyen Fetislâm, 1953'te hapse atılan Kırım Tatar aydınların dosyalarını incelediğini, belgelerin ışığında Dobruca'da hayli güçlü bir Kırım Tatar hareketi olduğunu anladığını açıkladı. Prof. Dr. Hakan Kırımlı ve Prof. Dr. Nadir Devlet'in çalışmalarından da faydalandığını aktaran Fetislâm, tezini yedi yılda yazabildiğini söyledi.
ÇALIŞMASINDA HANGİ BAŞLIKLARI ELE ALDI?Kırım Tatarlarının Milli Lideri Mustafa Abdülcemiloğlu'nun, Kırım Tatar Milli Hareketi tarihinin Kırım Hanlığı'nın 1775'te Rusya tarafından işgaliyle başladığı şeklindeki sözlerinden hareketle tezinin ilk bölümünde Kırım milli hareketini ele aldığını ifade eden Fetislâm, ikinci bölümde Kırım Tatar milli kimliğinin oluşumunu, üçüncü bölümde Kırım Tatar edebiyatının milli kimliğin oluşumundaki rolünü, dördüncü bölümde de Kırım Tatar edebiyatçılar ve hakkında bilgiler verdiğini belirtti.
Tezde ele aldığı en önemli şahsiyetlerden birinin Müstecib Ülküsal'ın kardeşi Necip Hacı Fazıl olduğunu da söyleyen Fetislâm, onu 20. yüzyılda Romanya'daki Kırım tatar milli hareketinin en önemli figürü olarak nitelendirdi.
Soru cevap kısmında çalışma ve bilhassa Romanya'daki Kırım Tatar milli hareketinin tarihi etrafında soruların dile getirilmesinin, ilave bilgi paylaşımında bulunulmasının ardından konferans sonra erdi.
Programın tamamının Emel Kırım Vakfı YouTube kanalında yayınlanacağı duyuruldu.