21 Şubat Uluslararası Anadil Günü
Uluslararası Anadil Günü, 21 Şubat 1999'da UNESCO tarafından ilan edildi. Rusya Federasyonu, 2018 yılında yürürlüğe koyduğu bir kanunla işgal ettiği Kırım da dahil olmak üzere, Rusça dışındaki diğer dillerin eğitimini zorunlu olmaktan çıkardı ve seçmeli hale getirdi. İşgal altındaki Kırım’da da bugün, Kırım Tatar dili baskılara karşı direniyor ve varlığını korumaya çalışıyor.
Dünya Anadil Günü, dünyada yok olmaya yüz tutmuş dillerin yaşamasını sağlamak, çok dilliliği teşvik etmek ve dilsel farkındalık yaratmak amacıyla Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) tarafından 21 Şubat 1999’da ilan edildi.
Dünya Anadil Günü veya Anadil Hareketi Günü, belirli coğrafyalarda yaşayan yerli halkın kendi dillerini kullanamamasına dikkat çekiyor. Yerli halk dilinin yasaklanmasını protesto ediyor. Kendi dilini unutan veya konuşamayan yerli halklar buna ilişkin çalışmalar yürütüyor. Tehlike Altındaki Diller terimiyle birçok topluluk, anadil gününde kendi dilini hatırlatmayı amaçlıyor. Kendi dilini hatırlatmayı amaçlayan yerli halk bulunduğu coğrafyada çalışmalar yürütmekte.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu’nun (UNESCO) yayımladığı Dünya Tehlike Altındaki Diller Atlası editörü Chris Molesey yerli dilleri, “Tarih yazılmaya başlandığından beri belirli bir coğrafyada konuşulan diller” olarak tanımlıyor. Yerli diller, birçok coğrafyada kaybolmaya yüz tutmakta. Kaybolma tehlikesi altında olan diller birçok insanın endişe etmesine sebep olarak çalışmalar yürütülüyor. UNESCO verilerine göre, Türkiye’de 18 dil tehlike altında.
Eğitim hakkı ve insan haklarını kapsayan Anadil Günü dünyada birçok ülke ve milletlerde yaşanan dil sorununu ortaya çıkarıyor. Halkın yerli dilini unutması veya konuşamaması, dillerinin yasaklanmasına veya zamanla kaybolmasına neden oluyor. Uluslararası Anadil Günü, Bengal Dil Hareketi’nden ortaya çıkmış anma günü olarak bilinmekte.
BENGAL DİL HAREKETİ NEDİR?Bir diğer adıyla bilinen Dünya Anadil Günü, Pakistan’da gerçekleşen protestonun sonucuna ilişkin ortaya çıktı. 1947’te Hindistan eyaletinden ayrılan Pakistan yönetimi resmi dil olarak Urducada karar kıldı. Yalnızca Urduca konuşulması için çalışmalar yürüten Pakistan yönetimi resmi dilde Urducayı seçti. Böylelikle ülkede Bengalce ve diğer dillerin konuşulması yasaklandı.
Ancak Pakistan’da yaşayan Bengal halkı kendi dilini kaybetmek istemedi ve protesto etti. Yasakları kabul etmeyen Dakka Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencileri bu kararı protesto etmek üzere 21 Şubat 1952’de yürüyüş başlattılar. Ancak yürüyüşe Pakistan yönetimi polisleri müdahale ederek öğrencilere ateş açtı. Çok sayıda ölen ve yaralanan öğrenciler oldu. Bu olay neticesinde halk daha çok ayaklandı.
Bunun üzerine Pakistan yönetimi 1956’da Bengla’ya resmi statü verdi.
Bu güne Bengal’de anadilini sahiplenme mücadelesinde hayatını kaybeden öğrencilere ithafen “Şehitler Günü” veya “Anadil Şehitleri Günü” adı verildi.
Kanada'da yaşayan Bengalli Rafiqul İslam, Anadili Şehitler Gününü anarak Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan'a 9 Ocak 1998'de bir mektup göndererek 21 Şubat'ın Uluslararası Anadil Günü ilan edilmesini talep etti. Gelen talebin kabulü üzerine 21 Şubat 1999’da UNESCO Uluslararası Anadil Gününü ilan etti.
RUS İŞGALİNİN BASKILARINA DİRENEN KIRIM TATAR DİLİİlgili haber: Dünya Anadil Günü’nde ağız birliği: Dilini kaybeden kendini kaybeder
Türk dil ailesinin Oğuz ve Kıpçak özelliklerini bünyesinde barındıran ve bu özelliği ile geniş bir coğrafyaya yayılmış Türk dünyasının ortak dili olabilme niteliğini taşıyan Kırım Tatarca dili, bugün UNESCO tarafından “yok olma tehlikesi altındaki diller” listesinde sınıflandırılmakta.
İsmail Bey Gaspıralı’nın “Dilde, Fikirde, İşte Birlik” söylemi ile 130 yıla yakın bir süre önce yayınladığı “Tercüman” gazetesinin anadili olarak Kahire’den Kazan’a, Bosna’dan Kaşgar’a kadar ki büyük alanda okunan ve anlaşılan Kırım Tatarcası günümüzde kendi ana vatanı Kırım’da dahi eğitimi verilemeyen bir dil haline geldi. Kırım’ı 2014 yılında işgal eden Rusya Federasyonu, o tarihte yetersiz de olsa mevcut olan ilk ve orta öğretim seviyesinde Kırım Tatarca eğitim olanaklarını işgalden bugüne geçen altı yıl içinde neredeyse yok etmişti.
Rusya Federasyonu, 2018 yılında yürürlüğe koyduğu bir kanunla işgal ettiği Kırım da dahil olmak üzere, Rusça dışındaki diğer dillerin eğitimini zorunlu olmaktan çıkardı ve seçmeli hale getirdi. İşgal altındaki Kırım’da da bugün, Kırım Tatar dili baskılara karşı direniyor ve varlığını korumaya çalışıyor.
Rus işgali altında bulunan Kırım’da işgalci yönetim, Kırım Tatarlarının ve Ukrainlerin anadillerinde eğitim görmelerini engelleyerek, Rus dilinde eğitimi dayattı. Bahçesaray bölgesi Biya Sala (Verhoriççya) köyü okulunda velilere, Rusça’nın anadil olarak belirtildiği dilekçe dağıtıldı. Kırım Tatar Türkü öğrenciler kendi dillerinde eğitim hakkına sahip olamadı.
Her noktada Rusların baskısına direnen Kırım halkı bu noktada da direnmeye başladı. Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı (KKTM) Refat Çubarov da eğitim hakkının ve insan haklarının yerle bir edilmesine ilişkin geçen sene anadil gününü kutlayarak Kırım Tatar halkının direnişini bir kez daha hatırlatmıştı. Çubarov’un kutlama mesajında yer verdiği ifadeler şöyle:
“Bugün bütün dünya halkları Dünya Anadil Günü’nü kutluyor. Anadilimizi yeniden canlandırmak ve yaşatmak hepimiz ve halkımız için en önemli vazifedir. İnşallah vazifemizi yerine getireceğiz. Çünkü Kırım Tatar dilinin yeniden canlandırılması halkının ve Kırım’ın geleceğidir. Kırım Tatar Milli Meclisi adına hepinizin Dünya Anadil Günü’nü kutluyorum.Kırım Tatar Milli Meclisi adına, Uluslararası Anadil Günü’nde herkesi kutluyoruz!”