Kırım Tatar Kültür Günleri'nin ilk gününün son etkinliğinde, Prof. Dr. Hakan Kırımlı, Kırım tarihinin çeşitli dönemlerini anlattı ve Kırım Tatar halk yırlarını tarihi atıflarla sundu. Ünlü Kırım Tatar sanatçı Rüstem Memed ve Nogay Türkü sanatçı Arslanbek Sultanbekov, Kırım Tatar yırlarını seslendirdi.
Kırım Derneği Genel Merkezinde düzenlenen Kırım Tatar Kültür Günleri etkinliğinin ilk gününde, Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kırımlı, "Tarih ve Müzik Dinletisi" başlıklı sunumu yaptı. Prof. Dr. Kırımlı'ya Kırım Tatar sanatçı Rüstem Memed ve Nogay Türkü sanatçı Arslanbek Sultanbekov eşlik etti.
Geniş bir katılıma sahne olan etkinlik, Kırım Haber Ajansının Facebook sayfasından canlı olarak yayımlandı.
KIRIM TATARLARININ EN MÜHİM DEVLETİ ALTINORDA HANLIĞI
Prof. Dr. Hakan Kırımlı, Kırım tarihi ve Kırım Tatar dili hakkında dikkat çeken bilgiler verdi. Prof. Dr. Kırımlı, "Altınorda Hanlığı, biz Kırım Tatarlarının en mühim tarihi ve esaslı devletidir" ifadelerini kullandı. Prof. Dr. Kırımlı, Altınorda Hanlığı’nın Kafkasya, Rusya ve Ukrayna ve genel olarak Dest-i Kıpçak bölgesini 200 sene yönettiğini kaydetti.
HAKAN KIRIMLI'DAN KIRIM TATAR YIRLARININ TARİHİ ARKA PLANI
#Kırım Tatar Kültür Günleri, ilk gün etkinlikleriyle başladı ???? https://t.co/saUePFmFdd pic.twitter.com/d9FSq6PDW2
— QHA - Kırım Haber Ajansı (@qha_kirimhaber) April 27, 2023"KETEMİZ YA KIRIMGA YA URUMGA (OSMANLI'YA) "
Altınorda Hanlığı’nın ardından Kırım Hanlığı’nın kurulduğunu söyleyen Prof. Dr. Kırımlı, 15 ve 16. yüzyıllarda Kırım’a gelen Türk halklarının olduğunu ifade etti. Prof. Dr. Hakan Kırımlı, bu dönemi anlatan halk türküsüne atıfta bulunarak, "Ketemiz (Gideriz) Ya Kırımga ya Urumga (Osmanlı) dediler sağ olsunlar Kırım'a geldiler” ifadelerini kullandı. Prof. Dr. Kırımlı'nın Kırım tarihi hakkındaki giriş konuşmasının ardından ünlü Nogay Türkü sanatçı Arslanbek Sultanbekov, “Menim Nogayım” şarkısını seslendirdi.
GAZİ GİRAY HAN'IN MAHUR PEŞREVİ
Şarkının ardından Prof. Dr. Hakan Kırımlı, Kırım Hanı Gazi Giray Han’ın kahramanlıklarından bahsetti. Gazi Giray Han’ın bütün savaşlarda Osmanlı ordusuyla beraber olduğunu dile getirdi. Almanya ve Macaristan içlerinde sayısız savaşa katılan Gazi Giray Han hakkında Prof. Dr. Kırımlı, “Katırlar dolusu kitaplar taşıyıp cenk meydanında okuyan bir adamdı” dedi. Hakan Kırımlı, “Gazi Giray Han’dan eserleri bugüne ulaşmıştır, bunların içinde en meşhuru Mahur Peşrev’dir” dedi.
RÜSTEM MEMED: EN ÜSTÜN DUYGU VATAN DUYGUSUDUR
Prof. Dr. Hakan Kırımlı, “Kırım’dan Gelirim” türküsü çerçevesinde Kırım Tatar askerlik türkülerinden bahsetti. Ardından, ünlü Kırım Tatar sanatçı Rüstem Memed, Kırım Tatar yırlarını seslendirdi.
"Kırım’dan Gelirim" türküsünün seslendirmeden önce Memed, "İnsanın duyguları çok ama en üstün duygu vatan duygusudur. Milletin kazanı ateşsiz kaynar derler o kazandan çekildin mi sen o milletten değilsin. Geçmişini bilmeyenin geleceği olmaz. Biz de gelecek nesillerimize bunu öğreteceğiz” dedi.
ÇARLIK RUSYASI YÜZÜNDEN OSMANLI DEVLETİ'NE GELEN KIRIM TATARLARI
Prof. Dr. Hakan Kırımlı, Kırım tarihinin en ağır dönemlerinden birisi olarak adlandırdığı 1783 yılı hakkında açıklama yaptı. Kırım'ın için felaketli dönemlerin başlangıcı olan 1783 yılında, Kırım'ın Çarlık Rusyası tarafından işgali sürecini anlattı.
Prof. Dr. Kırımlı, "Rusya’nın tarihine baksanız hep bu acılarla yok etme teşebbüsünde bulunduğunu görürsünüz. İnsanlar, Osmanlı Devletine muhacerete mecbur kaldılar” dedi. Prof. Dr. Kırımlı, 18. yüzyılın sonu, 19. yüzyılın başında Kırım’dan Osmanlı Devleti’ne gelen muhacirler olduğunu ifade ederken, bu durumu “yarım ölüm” olarak nitelendirdi.
HAKAN KIRIMLI: VATANDAN ÇIKAN İNSANLAR, KARADENİZ’İN MERHAMETSİZ DALGALARINDA YOK OLDU
Hakan Kırımlı, Kırım’ı terk eden insanlar için, “Vatandan çıkan insanlar Karadeniz’in merhametsiz dalgalarında yok oluyordu” dedi. Hakan Kırımlı, “Onlar Kırım'dan çıkarken akıllarında hep vatanlarına dönmek vardı” dedi. Ardından, sanatçı Rüstem Memed, ünlü Kırım Tatar halk şarkısı "Aytır da Cılarman" türküsünü seslendirdi.
KIRIM TATARLARI, RUSLARIN SAFINDA SAVAŞMAK MECBURİYETİNDE KALDI
Hakan Kırımlı, Rusların safında savaşmak mecburiyetinde kalan Kırım Tatarları için, “O vakit de şimdi de düşünce, Rusya’nın katil ordusunda asla yer almamaktı. 1874 senesinde Rusya’da çıkan kanunla bütün Rusya tebaasına; herkese askerlik mecburiyeti getirildi. Bu bizim halkımızın istemediği bir şeydi” dedi. Kırımlı, günümüzde işgal altındaki Kırım'daki durum ve Rusya'nın Ukrayna topraklarının tamamına karşı başlattığı işgal girişimi ve saldırıları hatırlattı. Prof. Dr. Kırımlı, “Nasıl bugün Kırım’da bir avuç da olsa Ruslara yaranmak için size hizmet etmeye hazırız diyen hainler varsa, halkımız bunları kıyamet gelene kadar lanetledi” ifadelerini kullandı. Prof. Dr. Hakan Kırımlı’nın anlatımının ardından, “Ah Anaylar Anaylar" türküsü seslendirildi.
ÇANAKKALE TÜRKÜSÜ
Kırım Tatar halkının tarihin çeşitli dönemlerinde Anadolu'ya muhaceretinin devam ettiğini ifade eden Kırımlı, Ak Topraklar'ın artık Kırım Tatarlarının ikinci vatanı olduğunu dile getirdi. Türkiye'ye göç eden Kırım Tatarlarının, Birinci Dünya Savaşı'nda Çanakkale Cephesi’nde olduğunu belirtti. Ardından, Rüstem Memed, Çanakkale Cephesi için yazılan türküyü seslendirdi.
KIRIM TATARLARI, ÇARLIK RUSYA’NIN YIKILMASINA HAZIRDI
Hakan Kırımlı, Çarlık Rusya’nın yıkılışına Kırım Tatarlarının hazır olduğunu ifade ederken, bu dönemde Kırım Tatar milli hareketinin oluşmaya başladığını kaydetti. Prof. Dr. Kırımlı, “20’li, 30’lu yaşlarda olanlar Cafer Seydahmetler, Numan Çelebicihanlar ve daha nicesi bunlar sadece tek Kırım Tatar tarihinde değil dünya tarihine geçecek muvaffakiyetine eriştiler” dedi.
TÜM SALON, KIRIM TATAR MİLLİ MARŞI ANT ETKENMEN'İ SÖYLEDİ
1917 yılında Kırım Tatar Milli Kurultayı'nın toplanmasını hatırlatan Hakan Kırımlı, “Tarak Tamga'mız Hansaray'ın tepesinde Birinci Kurultay’ın açılışında yükseltildi” dedi. Hakan Kırımlı, Kırım Müftüsü Numan Çelebicihan’ın yazdığı Ant Etkenmen marşını anlattı. Etkinlikte bütün bir salon “Ant Etkenmen” milli marşını okudu.
Prof. Dr. Hakan Kırımlı, Numan Çelebicihan ve pek çok Kırım Tatar aydının katledildiğini anlattı. Kırımlı, Bolşeviklerin Kırım Tatarlarını öldürdüğünü ve zorla askere aldığını ifade etti. Kırımlı o günleri, “Hansarayımıza geldiler ve hepiniz asker olacaksınız dediler. Kabul etmeyenleri vahşice dövdüler, insanlar ölene dek yaptılar bunu” ifadesinde bulundu.
Program, Kırım Tatar sanatçı Rüstem Memed'in okuduğu Kırım Tatar yırlarının hep bir ağızdan söylenmesiyle sona erdi.