Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği ile Etimesgut Kırım Tatarları Kültür ve Dayanışma Derneği ortaklığında 11 Ocak 2025 tarihinde “Şefika Gaspıralı: Bir Dava, Bir Ömür” paneli icra edildi.
Dilara Dilşah Kaya QHA Ankara
Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği ile Etimesgut Kırım Tatarları Kültür ve Dayanışma Derneği ortaklığında 11 Ocak 2025 tarihinde Türk kadınının millî ve medenî uyanışının önemli bir figürü olan Şefika Gaspıralı, “Şefika Gaspıralı: Bir Dava, Bir Ömür” panelinde ele alındı.
Etimesgut Kent Konseyi Konferans Salonu’nda saat 14.00’da başlayan panel; Etimesgut Kırım Tatarları Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Reyhan Kadriye Tanılmış, Kırım Tatar Millî Meclisi (KTMM) Üyesi ve Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği Başkanı Prof. Dr. Gayana Yüksel, Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Serra Menekay ve Azerbaycan Kültür Derneği Genel Merkez Kadınlar Kolu Başkanı Nesrin Ünal’ın konuşmalarıyla gerçekleştirildi.
Programa Ukrayna’nın Ankara Büyükelçiliği Müsteşarı Denis Zolotaryov, Etimesgut Belediye Başkan Yardımcısı Ebru Keyvan, Kırım Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay, Etimesgut Kent Konseyi Başkanı Ayhan Yılmaz, siyasi parti temsilcileri, Azerbaycan Kültür Derneği başta olmak üzere çok sayıda sivil toplum kuruluşundan temsilci ve Kırım Tatar diasporasından birçok kişi katılım sağladı.
Ankara’da “Şefika Gaspıralı: Bir Dava, Bir Ömür” paneli gerçekleşti pic.twitter.com/QpDpX12NmF
— QHA - Kırım Haber Ajansı (@qha_kirimhaber) January 11, 2025Program, saygı duruşunun ardından İstiklal Marşı ve Kırım Tatar Millî Marşı Ant Etkenmen’in okunmasıyla başladı.
Hatice Füsun Taştan’ın moderatörlüğünü yaptığı panelde açılış konuşmaları Etimesgut Kent Konseyi Başkanı Ayhan Yılmaz’ın konuşmasıyla başladı. Yılmaz, bir ömrünü mücadeleyle geçirmiş olan Şefika Gaspıralı’nın bir rehber niteliği taşıdığını vurguladı.
BİRLİK; KIRIM TATAR, UKRAYNA VE TÜRKİYE’DEKİ KADINLAR ARASINDAKİ ETKİLEŞİMİ GÜÇLENDİRECEK
Ukrayna’nın Ankara Büyükelçiliği Müsteşarı Denis Zolotaryov ise, gerçekleştirdiği konuşmada, düzenlenen bu etkinliğin Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliğinin çalışmalarının başladığını işaret ettiğini kaydetti. Zolotaryov; “Kırım Tatar halkının önde gelen milli şahsiyetlerinden biri olan İsmail Gaspıralı’nın kızı, Bağımsız Azerbaycan’ın ilk hükûmet başkanı Nesib Bey Yusufbeyli’nin eşi ve Kırım Tatar halkının ilk kurultayının delegesi Şefika Gaspıralı’nın önemli bir sembolik isim” olduğunu vurguladı.
Kırım Tatarlarının ana vatanın ve Ukrayna’nın bazı topraklarının geçici işgal altında olduğunu vurgulayan Zolotaryov, böyle bir zamanda özgürlük ve demokrasi ideallerini destekleyen kadınların dayanışmasının son derece önemli olduğunu kaydetti. Canlandırılan birliğin Kırım Tatar, Ukrayna ve Türkiye’deki kadınların arasındaki etkileşimi güçlendireceğini kaydetti. Zolotaryov, sözlerini “Asil davanızda başarılar, barış ve refah diliyoruz.” diyerek sonlandırdı.
EVLAT, KADIN, EŞ, ANNE: BAŞLI BAŞINA BİR KADIN HAREKETİNİN TEMSİLCİSİ
Etimesgut Kırım Tatarları Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Reyhan Kadriye Tanılmış, sözlerine Şefika Gaspıralı’nın şu sözleriyle başladı:
Bilmem ki benim hatıralarım ve içinde bulunmuş olduğum şartlar, Türkiyeli insanı ilgilendirecek mi? Yalnızca günümüzde mi? 100 yıl sonra ilgi çekecek midir? Hatıralarım tarihi kıymette olup 100 yıl sonra da ilgi ile okunacak mı, yoksa 100 günde unutulacak mı bilmiyorum… 100 gün veya 100 yıl sonra belki unutulur fakat korktuğum, gülünç olmaktır.
Türkiye’nin bünyesinde; Osmanlı'dan günümüze kadar birçok çeşitlilik ve kimlik zenginliğinin barındığını belirten Tanılmış, kadınların erkeklerle birlikte sosyal, kültürel, siyasi tarihin inşa ve ihyasında büyük rol taşıdığını vurguladı. Türkçülüğün yolunun geçmişine sahip çıkmaktan geçtiğini vurgulayan Tanılmış; bir evlat, kadın, eş, anne ve tüm bunların ötesinde başlı başına bir kadın hareketinin temsilcisi olan Şefika Gaspıralı’yı tanımanın öneminin altını çizdi.
Tanılmış, konuşmasını başlattığı Gaspıralı’nın sözlerine “Bilmelisiniz ki, sizin hatıralarınız ve içinde bulunmuş olduğunuz şartlar Türkiyeli insanları da ilgilendirecektir. Yalnız günümüzde değil, 100 yıl sonra da ilgi çekecektir. Hatıralarınız tarihi kıymetli olup, 100 yıl sonra da ilgi ile okunacak, 100 günde unutulmayacaktır. 100 gün veya 100 yıl sonra da asla unutulmayacak olan hatıralarınız gülünüç değil, övünç kaynağımız olacaktır.” şeklinde cevap vererek sonlandırdı.
KIRIM TATAR HALKININ KIYMETLİ MİRASI ŞEFİKA GASPIRALI
Kırım Tatar Millî Meclisi (KTMM) Üyesi ve Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği Başkanı Prof. Dr. Gayana Yüksel; gerçekleştirdiği konuşmada canlandırdıkları birliğin önemine değindi. Şefika Gaspıralı’nın genelde babası İsmail Bey’in çerçevesinde incelendiğini belirten Yüksel, toplum olarak Şefika Gaspıralı’nın taşıdığı önemin yeni anlaşıldığını vurguladı. Yüksel, Kırım Tatar halkının kıymetli bir mirası olduğunu vurguladığı Şefika Gaspıralı hakkında “Tam 100 yıl önce bir Kırım Tatar kadını, diğer dört kadınla birlikte ilk kez Kırım’da yapılan Kırım Tatar Millî Kurulatayı delegesi oldu. 79 delegenin içerisindeki 5 kadından biri Şefika Gaspıralı. Daha sonra Kırım Tatar Başkan Vekili oluyor. Bunu yapan bir kadın.” ifadelerini kullandı.
Hem Kırım Tatar kadınlarının hem de Türk kadınlarının güçlü bir kişiliğe sahip olduğunu vurgulayan Başkan, devraldığı Şefika Gaspıralı Kadın İnisiyatifi’nin artık bir dernek olması gerektiğini düşünerek Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği adı altında çalışmalarına devam edeceğini belirtti. 2024 yılının ağustos ayında kurulan derneğin Amerika, Romanya, Polonya, Ukrayna’da çalışmalarının devam ettiğini vurgulayan Başkan, Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası platformlarda da çalışmalar yapacaklarını duyurdu.
Yüksel; derneğin güçlü tarihten ve kadınların eşsiz potansiyellerinden ilham alarak oluştuğunu, dünya ve özellikle Türk dünyasından kadınların bilgiye, kaynaklara, kendilerini geliştirme fırsatlarına erişimlerini artırmak, kadın haklarının korunması ve toplumsal eşitlik konularında farkındalık oluşturmak olduğunu vurguladı. Yüksel, şu ifadeleri kullandı:
Vizyonumuz; kadınların yalnızca bireysel potansiyellerini değil, aynı zamanda toplulukları üzerindeki dönüştürücü güçlerini de açığa çıkararak dünya çapında etkili bir dayanışma ağı oluşturmaktır. Biz inanıyoruz ki kadınların gücü, toplumların geleceğini şekillendiren en önemli dinamiktir.
TÜRK DÜNYASININ İLKLERİ, İSMAİL BEY GASPIRALININ EĞİTİM REFORMLARI İLE GERÇEKLEŞTİ
Şefika Gaspıralı’nın Türk dünyasında ve Türkiye’de çok iyi bilinmediği ve atlanmaması gerektiğini düşündüğü bir şahsiyet olduğunu belirten Birliğin Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Serra Menekay, Gaspıralı’nın tanınması amacıyla 2017 yılında “Şefika” romanını yazdığını belirtti.
Menekay; Şefika Gaspıralı’nın annesi Zöhre Hanım’ın kadın hareketlerinde yer aldığını, vefatından sonra bu tohumları kızına bıraktığını ve Gaspıralı’nın yalnızca Rusya’daki Türk kadın hareketinin lideri olmadığını, Türk dünyasındaki aydınlanmanın da kadın lideri olduğunu vurguladı. İsmail Bey Gaspıralı’nın Kırım’da kurduğu Tercüman gazetesinin Türk kadın hareketinde taşıdığı önemin altını çizen Menekay, Gaspıralı’nın yaptığı eğitim reformlarını da kız çocuklarının eğitimini temel alarak gerçekleştirdiğini aktardı. Menekay; konuşmasında "Dilde, fikirde, işte birlik" şiarının büyük öncüsü, fikir adamı, eğitimci ve yazar, yayıncı İsmail Bey Gaspıralı’nın Kırım ve Türk dünyası için büyük önem taşıyan faaliyetlerinden, Şefika Gaspıralı’nın Tercüman gazetesindeki faaliyetlerinden, Usul-i Cedid okullarından, Alem-i Nisvan dergisinden bahsetti.
Ayrıca Menekay, Şefika Gaspıralı’nın çıkardığı Alem-i Nisvan dergisinin örnek teşkil ettiğini ve ardından Azerbaycan’da “Işık”, Kazan’da “Süyümbike” isimli dergilerin çıkarıldığını vurguladı.
Konuşmacı; İsmail Gaspıralı’nın yarattığı eğitim reformu sayesinde Türk dünyasında ilk kadın hekim, profesör, tiyatro sanatçısı, ses sanatçısı, milletvekili, kadı, meclis başkanı ve ilk ve tek olarak kızı Şefika Gaspıralı’nın yürüttüğü meclis başkan vekilliğinin ortaya çıktığını kaydetti.
AZERBAYCAN’IN GELİNİ, TÜRK DÜNYASI KADIN HAREKETİNİN EFSANESİ ŞEFİKA
Azerbaycan Kültür Derneği Genel Merkez Kadınlar Kolu Başkanı Nesrin Ünal, Türk dünyasındaki kadın hareketinin önemli isimlerinden olan Şefika Gaspıralı’nın yalnızca Kırım için değil Azerbaycan için de taşıdığı öneme dikkat çekti. “Azerbaycan’ın gelini” olarak bahsettiği Şefika Gaspıralı’nın Nesib Bey Yusufbeyli ile yaptığı evlilik nedeniyle geldiği Azerbaycan’dan ve göç ettiği Türkiye’deki yaşamından bahsetti.
Ünal, ilk olarak Yusufbeyli ve Gaspıralı’nın tanışma sürecinden, aynı idealleri ve ülküyü paylaşan bu kişilerin arkadaşlıktan dünya evine girme yoluna giden hikayelerinden bahsetti. Gaspıralı’nın evlendikten sonra geldiği Azerbaycan’da da Azerbaycan'daki kadın hareketlerine katıldığını, buradaki kadın hareketinde de önemli bir yer taşıdığını vurguladı. Ünal, Gaspıralı’nın eşi Yusufbeyli’yi kaybettikten sonra zor zamanlar geçirdiğini ve çocuklarına bakmak için farklı işlerde çalıştığını kaydetti.
Mustafa Kemal Atatürk'ün Bolşevik İhtilali ile işgal edilen Türk topraklarında neler yaşandığından haberdar olmak için bir mümessillik kurduğunu belirten Ünal; sahip olduğu öncü kimlik nedeniyle güvende olmayan Gaspıralı’nın, Azerbaycan'daki mümessil Memduh Şevket Esendal ile karşılaşmasıyla Türkiye’deki yaşamının başladığını ifade etti.
Ünal, Gaspıralı’nın İstanbul’daki yaşamında da boş durmadığını ve çeşitli çalışmalar gerçekleştirdiğini, farklı işlerde çalıştığını, Kırım Müslüman Cemiyeti ve Kırım Kadınlar Birliğinde aktif rol aldığını kaydetti. Gaspıralı’nın zor yaşamındaki en güçlü dayanağının yaşadığı üç toprağın da Türk yurdu olması olduğunu vurgulayan Ünal, Türkiye’deki yaşamında da Azerbaycan ve Kırım Tatar diasporasından bağlarını koparmadığını ve Türk dünyası için çalışmalar sunmaya devam ettiğini aktararak, konuşmasını “Şefika Gaspıralı; Türkiye Cumhuriyeti’nde bir yerde saklanan, kadın hareketi adına bir hazineydi. Biz, çok önemli tarihler boyunca o hazinenin varlığını çok az bildik. Yeterince Anadolu Türklüğünü aktaramadık. Biz kendi bünyemizden, 1900’lü yılların başında mucizeler yaratmış şahsiyetleri tanımakta ve ilham almakta çok geç kaldık.” ifadeleriyle sonlandırdı.
KIRIM TATARLARININ GELENEKSEL DANSLARI SUNULDU
Ayrıca program kapsamında Şefika Gaspıralı’nın anlatıldığı bir kısa film, izleyicilerin ilgisine sunuldu. Programda, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi Müzik ve Dans Topluluğu Cıyın Ansambli de sahne alarak; katılımcılara Kırım Tatarlarının “Bayram Kaytarması”, “Güvercin”, “Ağır Ava ve Kaytarma” geleneksel danslarını sundu.
Panel sonunda katılımcılara teşekkür belgesi takdim edildi.