Elmira Bekirova - 1944 Kırım Tatar Sürgün Hatıraları #22
Kırım Tatar halkı 75 yıl önce, 18 Mayıs 1944 tarihinde Sovyetler Birliğinin ve dünya tarihinin en kanlı diktatörlerinden Josef Stalin’in emriyle alınan Sovyet hükûmeti kararı neticesinde Vatan Kırım’dan vahşice sürgün edildi. Kırım Haber Ajansı (QHA), ünlü Kırım Tatar gazeteci Zera Bekirova‘nın 2019 yılında Kırım’da Kırım Tatarca ve Kiril alfabesiyle basılan “Sürgünliknin Taqdiri” (Sürgünlüğün Yazgısı) kitabında, hikayelerini tek tek dinlediği sürgünü yaşayan Kırım Tatarlarının hatıralarını Türkçe ve Kırım Tatarca (latin harfleriyle) yayınlıyor.
QHA'da 22'incisini yayınladığımız 1944 Kırım Tatar Sürgünü hatıralarında Elmira Bekiorva, annesinin Kırım'da Sovyetler hakimiyetinin iştirakcilerinden olmasına rağmen nasıl sürgüne gönderildiklerini, 18 Mayıs 1944 günü öncesinde, annesinin nasıl bunu önceden öğrendiğini ve yarım asır sonra acıklı ve gözyaşları içinde babasına nasıl sağ kavuştuğunu anlatıyor.
Anadolu Türkçesi
1940 yılının 12 Aralık gübü Akmescit şehrinde, Subhi Sokağında doğdum. Kırım'ın en güzel köylerinden biri, Kökköz'de dünyaya gelen annem Üriye Asan kızı, Kırım'da Sövyetler hakimiyetinin kurulmasına iştirak etti. Stahanovcular hareketine koşuldu (annem), Moskova'ya kurultaya delege seçildi ve aklının hiç bir şekilde getirmedi ki işte bu Sovyetler hakimiyeti onun takdirini, güzel hayatını alt-üst eder, kızı ve oğluyla Urak dağlarına sürgün edilir, sevgili kocasından ömür boyu ayrılır.
Annem ve babam, ikisi de ticaret sahasında çalışkanlıklarından, köyden Akmescit'e göç ettiler. Evimiz Subhi sokağında hala duruyor, Akmescit düşmandan kurtarıldıktan sonra annem evini görmeye gelip baktığında görüyor ki askerler eşyalarını çıkartıyorlar. Bir kaç güne getiririz diye söz veriyorlar. Onların içinden sıradan bir asker anneme, "Onlar yalan söylediler, sizi bir kaç günden sonra Özbekistan ve Ural'a sürgün edecekler. Belgelerinizi ve kıymetli eşyalarınızı alınız." diye söyledi. Annem belgelerini ve ailenin fotoğraflarını yanına alarak, teyzemin yanına köye gitti. İşittiklerini teyzeme anlattı ama bu lafa hiç kimsenin inanası gelmedi. 18 Mayıs günü kapılar kakıldı (çalındı). Annemin kucağında 3 yaşında olan ben ve 9 aylık kardeşim ve bir de belgelerle dolu çantacığı...
Bizi MAriy Eli Közmodemyansk bölgesindeki orman içinde iki barakaya getirdiler (sürgün yeri). Annem pek becerikli, girişken kadındı. Böyle kadınlar hakkında, "Yere yığılsa bir avuç toprak alıp durur" derler. Kardeşimi ayaklarında sallarken arada halka elbise dikerdi. Böylelikle bizi baktı. Kardeşim biraz büyüdükten sonra dağa gezmeye çıktı. Sonra annem annem akrabalarımızı buldu ve biz Özbekistan'a taşındık.
1991 yılı günlerin birinde rahmetli annem bana bir bilgi verdi ve "Baban İstanbul'da imiş, amma artık ölmüş. Oradaki kızı biri aramış" dedi. (Bunun üzerine ben) Şu mahallede Server adındaki komşumuz Türkiye'ye, İzmir'e akrabalarına gittiğini işittim ve ona baban hakkında da bir haber bulmasını rica ettim. Server ağa oraya vardıktan sonra akrabalarına benim ricamı bildirdi ama babanın adını unuttu. Akrabaları, "Burada Mustafa ağa denilen bir adam var, ne zaman olsa, Kırım'da kalıp giden kızı Elmira ve Bilal'i hatırlayıp ağlıyor." diyorlar. "Evet, evet Mustafa aga! İşte, ben de bu adamı arıyordum! Onun qızı selam gönderdi" (diyor Server aga). O dakika babama telefon açtılar ve Server ağa ile konuştular.
Server ağa geldikten sonra babam ile telefonda konuştuk. On dakika içinde hepimiz ağladık. Sonra ben aceleyle yurtdışı pasaportu alıp, yola çıktım.
Yedi yıl bir birine sevdalı olan ve olduğu-olacağı üç-dört yıl evli yaşayan annem ve babamın görüşmesi kasabada herkesi ağlattı. 1994 yılı Kırım'a Türkiye'den gelen Kırım Tatar heyeti arasında babam da vardı. Onun geleceğininden haber alan annem kardeşimle Novorossiysk'ten Akmescit'e geldi.
-Üriye, sen misin?
-Mustafa, sen misin?
Duygular, gözyaşları artık bir söz demeye yer vermedi. Yarım asırlık hasretlik, vuslat, gam, keder... Acaba, ne için böyle katı bir ceza?
Annem ve babam Novorossiyk'e beraber döndüler. Kırk gün bir birinden bir dakika bile ayrılmayı istemediler... Ve kırkıncı gün babam annemin omuzuna başını koyup can verdi. Üç yaşındayken babamdan ayrılıp, çocukluktan "baba" sözüne hasret kalarak büyüdüm, komşu çocuklarını babalarıyla beraber gördüğümde içim-içim ağlardım. Daima Allah'a yalvardım, "Ey Allah'ım! Babamı bir kerecik bile görsem ya da hiç olmasa onun kabrini bulup dua etsem, ağlamam, bu dünyadan razı olup, göz yumardım!" diye... İşte, Allah dualarımı işitti ve babamla görüştüm. Babamı kucaklarken Allah'a şükür ettim, "Allah'ım, babamı gördükten sonra şu dakika canımı alsan razıyım" dedim. Allah'ım bana babamı bulmak, görüşmek bahtından başka, altı kardeşin ablası olmak bahtını da verdi.
Bütün sürgün hikayelerine buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Kırım Tatarca
1940 senesi dekabr 12-de Aqmescit şeerinde Subhi soqağında doğdım. Qırımnıñ eñ dülber köylerinden biri – Kökközde dünyağa kelgen anam, Üriye Asan qızı, Qırımda sovetler akimiyetiniñ qurucılığında faal iştirak etip, stahanovcılar areketine qoşula, Moskvağa qurultayğa delegat saylana ve aqılınıñ bir çetine bile ketirmey ki, aynı şu sovetler akimiyeti onıñ taqdirini, bahtlı yaşayışını qıyır-çıyır eter, qızı ve oğlunen Ural dağlarına sürgün etip, sevimli aqayından ömürlik ayırır.
Anam ve babam ekisi de ticaret saasında çalışqanlarından köyden Aqmescitke köçeler. Evimiz Subhi soqağında alâ daa tura, Aqmescit duşmandan azat etilgen soñ anam Aqmescitteki evni baqıp kelmege barğanda köre ki, nasıldır arbiy adamlar eşyalarını çıqaralar. Bir qaç künden ketirirmiz, dep söz bereler. Olarnıñ içinden bir adiy asker anama: «Olar yalan ayttılar, sizni bir qaç künden Özbekistan ve Uralğa sürgün etecekler. Vesiqalarıñız ve qıymetli şeyleriñizni alıñız», – dey. Anam vesiqalarnı ve aileviy fotoresimlerni yanına ala da, bitamnıñ yanına köyge qayta. Eşitkenlerini bitama ayta, lâkin bu lafqa iç kimseniñ inanacağı kelmey. Mayıs 18 künü qapılar qaqıla. Anamnıñ qolunda 3 yaşlı men ve 9 aylıq qardaşım ve bir de vesiqalar tolu çantaçığı…
Bizni Mariy Eli Közmodemyansk bölgesindeki orman içinde eki barakqa ketirdiler. Anam pek becerikli, işkir qadın edi. Böyle qadınlar aqqında «Yerge yıqılsa bir avuç topraq alıp turar», deyler. Qardaşımnı ayaqlarında sallağan arada cemaatqa urba tike edi. Böyleliknen bizni baqtı. Qardaşım biraz ösken soñ dağ kesmege çıqtı. Soñra anam soylarımıznı taptı ve biz Özbekistanğa avuştıq.
1991 senesi künlerniñ birinde anam rahmetli maña bir haber ayttı: babañ İstanbulda eken, amma endi ölgen. Andaki qızı bizni qıdıra eken, dedi. Şu maallerde Server adlı qomşumız Türkiyege, İzmirge soylarına ketkenini eşittim ve oña babam aqqında bir de-bir malümat tapmasını rica ettim. Server ağa anda barıp çıqqan soñ soylarına menim ricamnı bildire, amma babamnıñ adını unuta. Soyları: «Mında Mustafa ağa degen bir adam bar, angi bir körüşüvde olmasın, Qırımda qalıp ketken qızı Elmira ve oğlu Bilâlnı hatırlay da ağlay, hatırlay da ağlay», – deyler. «Ebet, ebet Mustafa ağa. İşte, men de şu adamnı qıdıram! Onıñ qızı selâm ayttı». Şu daqqası babama telefon açalar ve Server ağanen bağlaylar.
Server ağa kelgen soñ babam ile telefonnen bağlandıq. On daqqa içinde epimiz ağlaştıq. Soñ men acele yurttışı pasportını yapıp yolğa çıqtım.
Yedi yıl biri-birine sevda olğan ve olğanı-olacağı üç-dört yıl evli yaşağan anam ve babamnıñ körüşüvi qasabada er kesni ağlattı. 1994 senesi Qırımğa Türkiyeden kelgen qırımtatarlar delegatsiyası arasında babam da bar edi. Onıñ keleceginden haber alğan anam qardaşımnen Novorossiyskten Aqmescitke keldi.
– Üriye, sensiñmi?
– Mustafa, sensiñmi?
Duyğular, közyaşlar artıq bir söz aytmağa bermey. Yarım asırlıq asretlik, ökünç, ğam-keder. Aceba, ne içün böyle qattı ceza!
Anam ve babam Novorossiyskke beraber qaytalar. Qırq kün biri-birinden bir daqqağa bile ayrılmağa istemeyler ve qırqıncı künü babam anamnıñ omuzına başını qoyıp can berdi. Üç yaşında ekende babamdan ayırılıp, balalıqtan «baba» sözüne zar olıp östim, qomşu balalarnı babalarınen beraber körgende ökür-ökür ağlay edim. Daima Allağa yalvardım: «Ey, Allam! Babamnı bir kereçik bile körsem ya da iç olmasa onıñ qabirini tapıp dua etsem, ökünmez, bu dünyadan razı olıp, köz yumar edim!», dep. İşte, Alla dualarımnı eşitti ve babamnen körüştim. Babamnı quçaqlarkenim, Allağa şükür ettim de «Allahım, babamnı körgen soñ şu daqqası canımnı alsañ da razım, dedim. Allahım maña babamnı tapmaq-körüşmek bahtından ğayrı, altı qardaşnıñ aptesi olmaq bahtını da berdi.
Episi sürgün ikâyelerine mında basıp irişebilirsiñiz.