Sevil İzidinova - 1944 Kırım Tatar Sürgün Hatıraları #19

Kırım Tatar halkı 75 yıl önce, 18 Mayıs 1944 tarihinde Sovyetler Birliğinin ve dünya tarihinin en kanlı diktatörlerinden Josef Stalin’in emriyle alınan Sovyet hükûmeti kararı neticesinde Vatan Kırım’dan vahşice sürgün edildi. Kırım Haber Ajansı (QHA), ünlü Kırım Tatar gazeteci Zera Bekirova‘nın 2019 yılında Kırım’da Kırım Tatarca ve Kiril alfabesiyle basılan “Sürgünliknin Taqdiri” (Sürgünlüğün Yazgısı) kitabında, hikayelerini tek tek dinlediği sürgünü yaşayan Kırım Tatarlarının hatıralarını Türkçe ve Kırım Tatarca (latin harfleriyle) yayınlıyor.

Ondokuzuncusunu yayınladığımız 1944 Kırım Tatar Sürgünü hatıralarında Sevil İzidinova, hayata gözlerini sürgünün üçüncü gününde tren vagonunda açtı. Annesi onu sürgün yolunda doğurmuştu. Sevil İzidinova ve ailesi için en zor şey, sürgüne gönderilen bütün Kırım Tatarları gibi hayatta kalmaktı. İşte onun yaşadıkları ve hatıraları...

Anadolu Türkçesi

Ben 1944 yılının Mayıs ayının 21'nde, sürgünlüğün üçüncü gününde adamlarla dolu, pis kokan, bitli vagonda dünyaya geldim. Babam Refat Aliyev ve annem Hatice İsmailova Bahçesaray'da yaşıyorlardı. Sabah saat 04.00'te gelen askerler onlara, "Hiç bir şey almayınız, hepiniz tezden öleceksiniz" dediler. Annemin tarif ettiğine göre, benim doğduğum vagonda 200'e yakın Kırım Tatar yaşlılar, kadınlar ve çocuklar vardı. İnsanlar nöbetleşe uyuyorlardı, çünkü herkese yetecek kadar yer yok. Birileri uyuduğunda, diğerleri ayakta kalıyordu. Annemin doğum vakti yaklaşırken, yola çıkışımızın üçüncü gününde treni bombaladılar. Tren durdu ve herkes atılıp dışarı çıktı. O zaman annemin ağrıları başladı. Yanında kimse yok, babam ebelik yaptı. Herkes yine vagona döndüğünde yaşlılardan biri, "Bu çok hayırlı bir haber! Allah bize umut bağışladı! Hepimiz elimizden geldiği kadar yardım edeceğiz" dedi. Kadınlardan kimisi yeninden, diğeri eteğinden bir parça kesip, beni sarmak için verdiler. Tren ağır ağır bir ay gitti. Yolda pek çok yaşlılar ve çocuklar öldü.

Bizi Özbekistan'ın Begovat bölgesinde çöle getirdiler. Kışlaklardan kendine işçi seçmeye geldiler. Elinde bir haftalık bebeği olan annemi ve babamı kimse almadı. Onlar akşama kadar tren istasyonunda oturdular. Akşam vakti onları bir ailesi aldı ve tavuk kümesine yerleştirdi. Annemle babam buna pek sevindiler. İkisi de çalışmaya mecburdular. Annem beni emzirip, çula sarıp yatırıyordu. Kendisi işine gidip, her iki saatte gelip bana bakıyordu. Kümesin içi yılan doluydu ama onlar bana dokunmadılar. Dört-beş yaşımda en çok gördüğüm şey, insanların açlıktan sokakta, yolda ölmeleriydi. Bir gün dışarıda oynarken, annem çağırdı: "Sevil, kızım, eve gir, sana bakmaya geldiler. Meğer, onların hepsinin çocukları açlıktan öldü. Karı-koca o dehşet içinde sağ kalabilen bir kızı ziyaret etmeye geldiler.

Okula gitmeye başladım. Sınıf öğretmenimiz beni ve diğer Kırım Tatar çocukları sınıfa sokmuyor, şehir dışındaki okula yolluyordu. Zar zor kalabildik. 1953 yılında Stalin'in geberdiği gün okulda öğretmenler, büyük sınıflardaki öğrenciler böğüre böğüre ağladılar. Ben ise koşa koşa eve gittim ve kapıdan girdiğimde, "Yaşasın!!! Geberdi! Evimize gideceğiz!" diye bağırdım. Annem öyle bir korktu ki, bana darıldı. O devirlerde bir kelime, bir bakış için on yıllarca hapishaneye attılar insanları. Kırım Tatarlarını ise hiç kimse insan yerine saymadı ki!

Akşamları ninemle Bahçesarayı dolaşıyorduk. Hayellerimizde, ninemin hikayelerinde... Her gün akşam ninem oturup, şehrin bir mahallesini, mahalledeki caminin tarihini anlatıyordu. O Bahçesaray'ın bütün mahallelerini, cami ve türbelerini bilirdi. Akrabalarımız hakkında çok şeyler anlatırdı.

Bizim yanımızda bir kadın zaman zaman uluyordu. Ben korkuyordum ve nineme nedenini sorduğumda bana, "Yavrum o kadın, vatanını, kocasını ve evlatlarını kaybetti! Dayanamadığından köpek gibi uluyor!" dedi.

Okuldan sonra Semarkant Devlet Üniversitesine okumaya girdim. Hayat arkadaşım Sabri İzidinov ile orada tanıştım. Hayret, Sabri de aynen benim gibi yolda doğdu. Onun ailesini 1934 yılında Kırım'dan Ural'a sürgün etmişlerdi. Annem buna, "Bu, (ilahi) takdir!" demişti.

Moskova'ya göç ettik. İkimiz de bilime hizmet ettik. Sabri Kimya bilimleri doktoru, ben filoloji bilimleri doktoru oldum.

1975 yılında annemle babam Kırım'a gittiler. Çok zorluklar çektiler. İş yok, hak-hukuk yok.

Bütün sürgün hikayelerine buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Kırım Tatarca

Men 1944 senesi mayıs 21-de – sürgünlikniñ üçünci künü adamlarnen rıq tolu, sasıq, bitli vagonda dünyağa keldim. Babam Refat Aliyev ve anam Hatice İsmailova Bağçasarayda yaşağanlar. Saba saat 4-te kelgen askerler olarğa «iç bir şey almañız, ep bir tezden öleceksiz», degenler. Anamnıñ tarif ettigine köre, men doğğan vagonda 200-ge yaqın qırımtatar qartları, qadın ve balalar olğan. Adamlar nevbetnen yuqlağanlar, çünki yatacaq yer er keske yetmegen. Birleri yuqlağanda, digerleri ayaqta qalğanlar. Anamnıñ doğum saati yaqınlaşırken, yolnıñ üçünci künü trenni bombalağanlar. Tren toqtağan ve er kes tışarı atılıp çıqqan. Şu vaqıtta da anamnıñ ağrıları tutqan. Yanında kimse yoq, babam ebanaylıq yapqan. Er kes kene vagonğa qayt­qanda bir qart: «Bu pek hayırlı haber! Allah bizge ümüt bağışladı! Epimiz elimizden kelgeni qadar yardım eteyik!», degen. Qadınlardan kimisi yeñinden, ekincisi eteginden bir parça kesip bergenler meni sarmaq içün. Tren aman-aman bir ay ketken. Yolda pek çoq qart ve balalar ölgen.

Bizni Özbekistannıñ Begovat bölgesine çölge ketirgenler. Qış­laqlardan özüne işçi saylamağa kelgenler. Qolunda bir qaç aftalıq bebegi olğan anamnı ve babamnı kimse almağan. Olar aqşamğace stantsiyada oturğanlar. Aqşam olarnı bir rus qorantası alğan ve tavuq kümesine yerleştirgen. Anamnen-babam buña da pek quvanğanlar. Ekisi de çalışmağa mecburlar. Anam meni emizdirip, çullarğa sarıp yatqıza da, özü işine kete ve er eki saatte kelip baqıp kete eken. Kümesniñ içi yılan tolu, amma olar maña toqunmağanlar. Dört-beş yaşımda eñ çoq körgenim şey – insanlarnıñ açlıqtan tam soqaqta, yolda ölgenleridir. Bir kün tışarıda oynarkenim, anam çağırdı: «Sevil, qızım, kir evge, seni baqmağa kelgenler!». Meger, bu insanlar bizimle beraber bir vagonda kelgenler. Olarnıñ epsi balaları açlıqtan ölgen. Qarı-qoca o dehşet içinde sağ qalabilgen qıznı ziyaret etmege kelgenler.

Mektepke qatnap başladım. Sınıf ocamız meni ve diger qırım­tatar balalarını odağa kirsetmey, şeer tışındaki mektepke quvalay. Zar-zornen qaldıq. 1953 senesi Stalin gebergen künü mektepke ocalar, üyken sınıf talebeleri ökür-ökür ağlaşalar. Men ise çapa- çapa evge aşıqtım ve qapıdan kirgenimnen: «Yaşasın!!! Geberdi! Biz evge qaytacamız!», dep bağırdım. Anam öyle bir qorqtı ki, maña darıldı. O devirlerde bir kelime, bir baqış içün on yıllarğa qapattılar adamlarnı. Qırımtatarlarını ise iç kimse insan yerine saymadı ki!

Aqşamları qartanamnen Bağçasaraynı dolanamız. Hayalları­mızda, qartanamnıñ ikâyelerinde. Er kün aqşam bitam oturıp şeerniñ bir maallesini, maalledeki caminiñ tarihıni añlata. O Bağçasaraynıñ epsi maallelerini, cami ve türbelerini bile edi. Aqrabalarımız aqqında çoq aytır edi.

Bizim yanımızda bir qadın zaman-zaman uluy edi. Men qorqam ve bitamdan sorayım. «O qadın, yavrum, Vatanını, qocasını ve evlâtlarını ğayıp etti! Dayanamağanından köpek kibi uluy!».

Mektepten soñ Samarqand devlet universitetine oqumağa kirdim. Olacaq ömür arqadaşım Sabri İzidinov ile tanış oldım. Hayret, Sabri de tıpqı menim kibi yolda doğğan. Olarnıñ ailesini 1934 senesi Qırımdan Uralğa sürgün etkenlerinde.  Anam bir kereden «Bu – taqdir!» dedi.

Moskvağa köçtik. Ekimiz de ilimge hızmet ettik. Sabri Himiya ilimleri doktorı, men filologiya ilimleri doktorı oldım.

1975 senesi anamnen babam Qırımğa qayttılar. Pek büyük zorluqlar çektiler. İş yoq, haq-huquq yoq.

Episi sürgün ikâyelerine mında basıp irişebilirsiñiz.