Fera Asanova - 1944 Kırım Tatar Sürgün Hatıraları #23

Kırım Tatar halkı 75 yıl önce, 18 Mayıs 1944 tarihinde Sovyetler Birliğinin ve dünya tarihinin en kanlı diktatörlerinden Josef Stalin’in emriyle alınan Sovyet hükûmeti kararı neticesinde Vatan Kırım’dan vahşice sürgün edildi. Kırım Haber Ajansı (QHA), ünlü Kırım Tatar gazeteci Zera Bekirova‘nın 2019 yılında Kırım’da Kırım Tatarca ve Kiril alfabesiyle basılan “Sürgünliknin Taqdiri” (Sürgünlüğün Yazgısı) kitabında, hikayelerini tek tek dinlediği sürgünü yaşayan Kırım Tatarlarının hatıralarını Türkçe ve Kırım Tatarca (latin harfleriyle) yayınlıyor.

QHA’da 23’üncüsünü yayınladığımız 1944 Kırım Tatar Sürgünü hatıralarında Fera Asanova, sürgün günü ve sonrasına neler yaşadıklarını anlatıyor. Altı çocuklu ailenin en büyük çocuğu olan Fera hanım, babaları onları Özbekistan'da bulup gelene kadar bütün ağır işleri yapmak zorunda kalıyor.

Anadolu Türkçesi

1931 yılında Bahçesaray şehrinde dünyaya geldim. Evimiz Çürüksu çayının yanında Sanatkâr sokağında olup, hala ayakta duruyor. Evimiz iki katlıydı, yukarıda biz otururduk, aşağıda ise atlarımız, sığırımız, hayvanların yemi, odun ve genel ihtiyaçlar için gereken şeylerimizi saklardık. Döndükten sonra kaç kere vardım evimize ama "sahipleri" hiç bir kere kapıyı açıp içeri buyur etmediler.

Babam Asan Üsein oğlunu 1944 yılında bütün Kırım Tatar erkekleri gibi emek ordusuna aldılar. Annem altı çocukla ki çocuklardan en büyüğü de ben 13 yaşında, beşinci sınıf öğrencisi, en küçüğümüz ise oğlan kardeşim 2 yaşındaydı. Komşu evde amcam yaşıyordu. Tan vakti sokaktan gelen gürültüyle uyandım. Pencereye durup baktığımda sokak doluydu, insanlar bohçalarıyla, çoluk çocuk gidiyorlardı. Ne oldu diye düşünmeye varmadan bizim kapımız çalındı ve içeri giren askerler çok sıkıştırdılar, bir şeyler almaya zaman da vermediler. "Tez olun, tez, tez!" diye durmadan bağırıyorlar, annem de bizleri giyindiriyordu. Giyinip, çıktık. Gidiyoruz. Bizleri Kadı Mahallesinde toplandılar. Bir taraf bayır, bir taraf mezarlıktı. İnsanlar hep çoğaldı ve çoğaldı. Etrafımızı saran askerlerden birisi anneme "neden yemeye, yatmaya bir şey almadınız?" diye sordu. Annem izin isteyip, beni eve yolladı ve bir kovaya un doldurup, bir de yorgan alıp gelmemi söyledi. Aldığımız bunlar oldu. Annem, garip, bayramlık giysilerimizi, paramızı sakladığı sandığı kilitleyip, anahtarını cebine koydu. Çok yıllar bu anahtar hep cebinde durdu.

Vagonlara doldurdular. Annem, ben evimizden getirdiğim yorganı bir köşeye döşedi, onun üstünde hepimiz oturup, yatıp gittik. Tren durduğunda ben de diğer kadınlarla beraber aşağı inip, su getirdim, ateş üstünde bir şeyler pişirmeye çalıştım. İki kere az daha treni kaçıracaktım. Düdük çaldığında, tren hareket etti. Vagondan erkekler kollarını uzatıp, çekip aldılar.

18-20 gün yol gidip, Özbekistan'ın Semerkand vilayetine geldik. Bizi Urgut bölgesine Ravşan kışlağına getirdiler. Arabalara yükleyip, hamama yıkanmaya götürdüler. Ondan sonra yerli köylülerin "evlerine" yerleştirdiler. Ev dediğim kapısız, penceresiz kulübeler. Yerde saman hasır döşeli. Bir kaç gün sonra kapı önünde atlı bir adam durdu: "Geldiğiniz dört gün olduğu, bu rahatlık yeter, işe çıkmak gerek" dedi. Annem, "Ya ben nasıl çalışayım, bu altı çocuğu kime emanet ederim?" dedi. Ama bunu kime anlatacaksın! Annemin yerine ben gittim çalışmaya. Dutu kaynatıp, onu kurutuyorlardı. Ben bu duttan anneme ve kardeşlerime de getiriyordum. Dutu öyle de yedik, kaynatıp da içtik, kışlık için de kuruttuk. Dut toplamaktan başka buğday tarlasında da çalışmaya gidiyorduk. Traktörden kalkan başakları biz çocuklar, topluyorduk.

Ailemize verilen ekmeği almak için dört kilometre uzaktaki dükkana yaya gidip geliyordum. Evde erkek kişi yok, oğlanımız da pek küçüktü, bütün ağır işler benim boynuma kaldı. Babam 1947 yılı gelip çattı. Vaziyetimiz biraz düzeldi. Babam çalıştı, kıyafetimiz, ayakkabımız oldu, karnımız doymaya başladı.

1952 yılında kocaya vardım. Bir yıl sonra oğlumuz doğdu. Onun adını babamın amcası, bilinen siyasetçi, yazar, savaş yıllarında akıbeti belli olmadan kaybolup giden Ablakim İlmiy'nin hatırasına İlmiy diye koyduk.

Bütün sürgün hikayelerine buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Kırım Tatarca

1931 yılı Bağçasaray şeerinde dünyağa keldim. Evimiz Çurüksuv öze­ni boyunda Sanatkâr soqağında olıp, alâ bugüngece tura. Evimiz eki qatlı edi, yuqarıda biz oturdıq, aşağıda ise atlarımız, sığırımız, olarnıñ yemi, odun ve umumen yaşayış içün kerek şeylerimiz saqlanıla edi. Qaytıp kelgen soñ qaç kereler bardım evimizge, amma «saipleri» iç bir kere qapını açıp içeri kirsetmediler.

Babam – Asan Üsein oğlunı 1944 senesi cemi qırımtatar er­kekleri sırasında emek ordusına aldılar. Anam altı balanen qaldı, balalardan eñ büyügi men 13 yaşında, beşinci sınıf talebesi, eñ kiçigimiz oğlan qardaşım 2 yaşında edi. Qomşu evde emcem yaşay. Tañda soqaqtan eşitilgen şamatadan uyandım. Turıp pencereden baqsam soqaq tolu adamlar boğçaları, bala-çağalarınen keteler. Ne oldı eken, dep tüşünip yetiştirmedim ki, bizim qapımız qaqıldı ve içeri kirgen askerler pek aşıqtırdılar, bir şeyler almağa vaqıt da bermediler. «Tez oluñ, tez, tez!!» dep vira qıçıralar, anam da bizlerni kiyindire. Kiyinip çıqtıq. Ketemiz. Bizlerni Qadımaallede topladılar. Bir tarafı bayırlar, o bir tarafı mezarlıq edi. Adamlar ep çoqlaşa-çoqlaşa. Etrafımıznı sarıp alğan askerlerden birisi anamdan «ne içün aşamağa, yatmağa bir şey almadıñız?», dep soradı. Anam izin sorap, meni evge yolladı ve bir qopqağa un toldurıp, bir de yorğan alıp kelmemni ayttı. Aldığımız şu oldı. Anam, ğarip, bayramlıq ur­balarımız, aqçamız saqlanğan sandıqnı kilitlep, anahtarını cebine qoyğan. Çoq yıllar şu anahtar cebinde turdı.

Vagonlarğa toldurdılar. Anam men evimizden ketirdigim yorğannı bir köşege töşedi, onıñ üstünde epimiz oturıp, yatıp kettik. Tren toqtağanda men de diger qadınlarnen beraber aşağı enip, suv ketirdim, ateş üstünde bir şey pişirmege tırıştım. Eki kere az qaldı trenden qalayazdım. Signal çalınıp, tren köçti. Vagondan aqaylar qollarını uzatıp çekip aldılar.

18-20 kün yol yürip Özbekistannıñ Samarqand vilâyetine kelip çıqtıq. Bizni Urgut bölgesine Ravşan qışlağına ketirdiler. Araba­larğa yüklep ammamğa yuvunmağa alıp kettiler. Ondan soñ yerli köylülerniñ «evlerine» yerleştirdiler. Ev degenimiz qapısız, pencere­siz külbeler. Yerde toban töşelgen. Bir qaç künden soñ qapı ögünde atlı bir adam toqtap: «Kelgeniñizge dört kün oldı, raatlanğanıñız yeter, işke çıqmaq kerek!», dedi. Anam «ya men nasıl çalışacam, bu altı balanı kimge taşlap keterim?», dedi. Amma bunı kimge añlatacañ! Anamnıñ yerine men kettim çalışmağa. Dut pişken, onı cıyıp quruta ediler. Men şu duttan anama ve qardaşlarıma da ke­tirem. Dutnı böyle de aşadıq, qaynatıp da içtik, qışlıq da quruttıq. Dut cıyuvdan başqa boğday ızanlarına da çalışmağa kete edik. Traktordan qalğan başaqlarnı biz, balalar, toplap tapşıramız.

Ailemizge berilgen ötmekni almaq içün dört kilometr uzaqta tükânğa cayav barıp kele edim. Evde erkek kişi yoq, oğlanımız pek kiçkene, eñ ağır işler menim boynuma qaldı. Babam 1947 yılı kelip çıqtı. Vaziyetimiz biraz yengilleşti. Babam çalıştı, urbamız, ayaqqabımız oldı, qarnımız aşqa toyıp başladı.

1952 senesi aqayğa çıktım. Bir yıldan oğlumız doğdı. Onıñ adını babamnıñ emcesi, belli siyasetçi, yazıcı, cenk yıllarında bellisiz ğayıp olıp ketken Ablâkim İlmiyniñ hatırasına İlmiy dep qoydıq.

Episi sürgün ikâyelerine mında basıp irişebilirsiñiz.