Zina, hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, küçük düşürücü suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, terk ve akıl hastalığı özel boşanma; evlilik birliğinin temelden sarsılması, eşlerin boşanma konusunda anlaşmaları ve ortak hayatın kurulamaması ise genel boşanma sebepleridir.
Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı
davranışın gerçekleşmesi ile hakim tarafından evlilik birliğinin çekilmez hale
gelip gelmediğinin araştırılması gerekmeksizin, boşanma kararı verilebilecektir
bu bir mutlak boşanma sebebidir. Aksi görüşler bulunmasına rağmen, baskın görüş
bu yöndedir. Hayata kast; bir eşin, diğer eşin hayatına kastedecek kasıtlı her
türlü davranışıdır. Ayırt etme gücü olmayan kişinin eşinin canına kastettiği
kural olarak düşünülemez; ayırt etme gücünü bilerek kendisinin ortadan
kaldırması halleriyse istisnadır. Pek kötü davranış; eşlerden birinin diğerine
uyguladığı, vücut bütünlüğünü, bedensel veya ruhsal sağlığını bozucu ya da
tehlikeye düşürücü davranışlardır. Örnek olarak fiziksel şiddet, kovma, tüfek
doğrultma, zorla çocuk aldırtma gibi olgular gösterilebilir. Burada da kasıt ve
ayırt etme gücü bulunmalıdır. Onur kırıcı davranış; eşin diğerinin onurunu,
şerefini, haysiyetini kırıcı ve saldırıcı nitelikteki söz, davranışlarıdır.
Aile hukuku reformuyla Mehaz İsviçre Medeni Kanunu’nda uygulamadaki değişiklikler dikkate alınarak özel boşanma sebepleri kaldırılmış, sadece genel boşanma sebepleri düzenlenmiştir. Kusurun tamamıyla bir eşe yüklenmesinin zorluğu nedeniyle ilk kusuru gerçekleştirenin belirlenmesinin zorluğu, hakimlerin bazen özel hayata karışmaktan çekinmeleri, yıllar süren ayrılıklarda delil toplamanın zorluğu, kusuru ispatlamanın nefreti arttırması gibi nedenlerle kusur tamamen kaldırılmıştır. İstatistiklerde, uygulamada genel boşanma sebebi olan evlilik birliğinin sarsılması davalarıyla karşılaştırıldığında özel boşanma sebeplerine ilişkin davaların, takriben %1 oranında yolduğu görülmüştür. Türkiye’de de bu oranın, yüzde 90’ın üzerinde olduğu belirlenmiştir. Ezcümle eşler, boşanmada özel sebepleri tercih etmemektedir.
Ayrıca mahkemenin HMK gereği taleple
bağlılığı ve özel sebeplerle açılan boşanma davasında genel sebepleri
değerlendiremeyeceğinden uygulamada, genel sebeplere başvurulduğu
görülmektedir. Genel sebeplerde olgular kanunda sayılmadığından toplumsal çevre,
sosyo-ekonomik durum değerlendirildiğinden ve hakime takdir yetkisi
tanındığından genel sebepler tercih edilmektedir. Genel sebeple açılan
davalarda, tüm vakıalar değerlendirilebildiğinden usul ekonomisi açısından da
özel sebeplerin kaldırılması, davaları hızlandırabilecektir.
Özel boşanma sebeplerinde genellikle
hak düşürücü süre belirlendiğinden, sürenin geçirilmesi ile dava hakkı ortadan
kalkacaktır. Bu süreler geçirildikten sonra ilgili sebeplerin şiddetli geçimsizliğe
neden olduğu gerekçesiyle genel sebeplerle boşanma mümkündür.
Mehaz İsviçre Medeni Kanunu’nda
değişiklikten önce özel boşanma sebeplerinde, evliliğin sarsılması koşulunun
aranmaması baskın görüşüne rağmen Federal Mahkeme zinanın dışında bu koşulu
aramış, mutlak sebepleri de nisbi sebebe dönüştürmüştür. Böylece genel
sebepler, özel sebepleri tamamen kapsamış olduğundan, özel sebepler fiilen uygulanamamaktadır.
Bu sebeplerle hayata kast, pek kötü
veya onur kırıcı davranışın ve dolayısıyla içinde bulunduğu özel sebeplerin
kanundan çıkarılarak kanun, maddi hayata uygun hale getirilmelidir.
