Rüstem Umerov: Siyasi tutsakların serbest bırakılması benim şahsi ve bizim ortak önceliğimiz

Yazan: Asif Aliyev/ Çeviren: Elzara İşcen

Ukrayna Parlamentosunun 1 Eylül 2020 tarihinde yeni yasama yılının açılmasıyla birlikte Kırım Haber Ajansı (QHA), Ukrayna’daki en etkili Kırım Tatar siyasetçilerle konuşarak, onların yeni siyasi yıla ne ümitler bağladığını öğrenmeye devam ediyor.

Kırım Tatar Milli Kurultayı delegesi, Ukrayna Milletvekili Rüstem Umerov, Kırım Tatar milletvekillerinin Parlamentodaki planları, Cumhurbaşkanı ve çevresiyle olan ilişkileri ve başka konular hakkında Kırım Haber Ajansı muhabiri ile sohbet etti.

Umerov, Kırım Tatar Milli Kurultayı ve Kırım Tatar Milli Meclisi'nin (KTMM) sadece Kırım Tatarlarını değil, işgal altında altında yaşan tüm Ukraynalıları temsil ettiğini vurgulayarak, "Kurultay ve Meclise gelince yasal açıdan olağanüstü durum çerçevesinde çalışma hakkına sahibiz. Kırım’da işgalden önce seçim yoluyla oluşturulan siyasi enstitülerden sadece Kırım Tatar Milli Kurultayı ve KTMM şu an meşruluğunu kaybetmedi. Bu kurumlar şu an sadece Kırım Tatarlarını değil, işgal altındaki Kırım’da yaşayan tüm Ukrayna vatandaşlarını temsil ediyor." diye konuştu.

İşte Ukrayna milletvekili Rüstem Umerov’un QHA ile gerçekleştirdiği röportaj:

“CUMHURBAŞKANININ BİZİM YASA TASARILARIMIZI PARLAMENTOYA SUNACAĞINI UMUYORUM”

Rüstem Bey, sizce 9. Dönem Ukrayna Parlamentosunda Kırım Tatar halkının statüsü, yerli halklar ve Anayasanın 10. bölümüne yapılacak değişikliklere dair yasa tasarılarının incelenmesi ve kabul edilmesi mümkün mü?

Evet, mümkün. İlk önce, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodımır Zelenskıy’ın birçok kez, bizim hazırladığımız 3 yasa tasarısını desteklediğini dile getirdiğini söylemem gerekiyor. Ağustos 2019’da Zelenskıy'a başvurarak ilgili yasa tasarılarının Cumhurbaşkanı tarafından Parlamentoya sunulmasını teklif ettik. Bizim için bu ulusal öneme sahip bir konu. Hatta bunun Kırım'ın işgalden kurtarılmasına yönelik devlet politikamızın bir unsuru olduğuna inanıyoruz. Ağustos 2019’dan beri biz, Cumhurbaşkanlığı Ofisi yönetimiyle birkaç kere bir araya geldik. Bildiğiniz gibi, 18 Mayıs 2020’te Cumhurbaşkanı ilgili yasa tasarılarının incelenmesi ve kabul edilmesine yönelik konuların ele alınması için bir çalışma grubu oluşturma teklifinde bulundu. Kırım Tatarlarını bu grupta; Ukrayna milletvekilleri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, Ahtem Çiygöz, ben ve Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) Başkanı Refat Çubarov temsil edeceğiz. Cumhurbaşkanlığı Ofisiyle sürekli iletişim halindeyiz ve onların atacağı pratik adımları bekliyoruz. Fakat çalışma grubunun ilk toplantısı maalesef hala yapılamadı. En kısa zamanda bu toplantıyı yapabileceğimizi umuyoruz.

Ben, milletvekili olarak meslektaşlarımızın verdiği destekle kendim de bu yasa tasarılarını Parlamentoya sunabilirim ama gerekli oy almayabiliriz. Bu yüzden şahsen Cumhurbaşkanının söz konusu yasa tasarılarını Parlamentoya sunması önemli. Şu an bu konuda bir sorun görmüyorum ve Ukrayna Cumhurbaşkanının ilgili yasa tasarılarını Parlamentoya sunacağını umuyorum.

İLETİŞİMDEKİ BOŞLUKLAR

Birkaç kez Cumhurbaşkanlığı Ofisi yönetimi ile görüştüğünüzü söylediniz. Bu görüşmelerden sonra bir ilerleme kaydedildi mi? Oluşturulan çalışma grubu çerçevesinde nelerin yapılması planlanıyor?

Birkaç kararın kabul edilmesini tartışmıştık. Bunlardan biri benim teklifim; Müslüman bayramlarına devlet bayramı statüsünün verilmesi ile ilgili. Ancak Cumhurbaşkanı bu konuyu Bakanlar Kuruluna yönlendirdi ve onlardan ilgili karar tasarısını hazırlamasını istedi. Bakanlar Kurulundan en kısa zamanda bu karar tasarısını hazırlamalarını isteyeceğim.

Bunun dışında “bin daire” olarak adlandırdığımız projemiz var. Bu proje işgalden sonra Kırım’ı terk ederek Ukrayna’ya taşınmak zorunda kalan Kırım Tatarlarına konut sağlanmasını öngörüyor. Proje 5 yıl önce gündeme getirilmişti. İlk önce biz, Kıyiv’de 500 daire ve Ukrayna'nın çeşitli bölgelerinde toplam 500 daire inşa etmeyi planlıyorduk. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Şubat 2020’de Kıyiv’e gerçekleştirdiği ziyareti sırasında, Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi, Kırım Tatarları için Herson ve Herson bölgesinde sadece 500 dairenin inşa edileceğini açıklamıştı. Bu bizim için bir sürpriz oldu. Konuyu değerlendiren Kurultay delegeleri, KTMM üyeleri ve milletvekilleri, Kırım Tatar iç sığınmacıların çoğunun Kıyiv’de yaşadığı için ilk önce onların konut sorunlarının çözülmesi gerektiğini belirtmişti. Bu yüzden biz inşaatın ilk aşamasında Kıyiv’de 400 ve Herson’da 100 daire inşa etmeyi teklif ediyoruz.

Anlattığınıza bakılırsa Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığı Ofisiyle olan ilişkilerde bazı zorluklar yaşadığınızı söyleyebilir misiniz?

Buna zorluk demezdim. İngilizcede “lack of communication” diye bir ifade vardır. Bu ifade "iletişimdeki boşluklar" olarak çeviriliyor. Kendi düşüncelerimizi Cumhurbaşkanlığı Ofisine iletiyoruz ama bu bilgilerin daha sonra nasıl yorumlanacağını ve kararların neye dayanarak alınacağını bilemiyoruz.

Yeni siyasi sezonda Kırım Tatar halkının temsilcileri, Ukrayna Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığı Ofisi ile olan iletişimden ne bekliyor?

Yakın zamanda yerel seçimler düzenlenecek, bu bağlamda çözülmesi gereken konular var. Bilindiği gibi, Kırım Tatar milletvekilleri Avrupa Dayanışması Partisi ve Ses Partisi olmak üzere iki muhalif partide temsil ediliyor. Bu da siyasi güçler arasında bazı sürtmelere yol açabiliyor. Ama şu an Cumhurbaşkanlığı Ofisiyle iletişimimiz var. Hazırladığımız üç yasa tasarısı ve Kırım Tatarları için inşa edilecek konutlar ile ilgili fikirlerimizi dile getirdik fakat siyasi kararları Cumhurbaşkanı ve onun ofisi almalıdır.

“20 KIRIM TATAR SİYASİ TUTSAĞIN DAHA SERBEST BIRAKILMASINI UMUYORDUK”

Siyasi tutsakların serbest bırakılması konusunda bir ilerleme kaydediliyor mu?

Üst düzey yöneticilerle yaptığımız tüm görüşmelerde ben siyasi tutsaklar hakkında konuşuyorum. Siyasi tutsakların serbest bırakılması benim şahsi ve bizim ortak önceliğimiz. İlk büyük tutsak değişimi ve daha sonra birkaç tutsak değişimi gerçekleşti ama yanılmıyorsam Kırım Tatarlarından sadece bir kişi serbest bırakıldı. 18 Mayıs öncesinde veya biraz sonrasında 20 kişinin daha iade edilmesini bekliyorduk. Bu rakamı biz yönetim temsilcilerinden duyduk. Fakat şimdilik bir sonuç yok. Nedenlerini bilmiyoruz. Ancak Cumhurbaşkanlığı Ofisine, Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Kırım Daimi Temsilcisine ve Ukrayna Cumhurbaşkanının Parlamento Temsilcisine müzakere sürecinde yardım etmeleri için uluslararası ortaklarımıza diplomatik yollarla başvurma teklifi yapıldığını söyleyebilirim. Ukrayna’nın, Dışişleri Bakanlığı ve Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Kırım Daimi Temsilciliği aracılığıyla uluslararası ortaklarımıza başvurduğunu biliyorum.

Anlattıklarınız, Kırım Tatar halkının temsilcilerinin ilgili sürece dahil olmadığını mı gösteriyor?

Kurultay delegesi ve milletvekili olarak ben, Cumhurbaşkanlığı Ofisi, Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Kırım Daimi Temsilcilisi ve Ukrayna Cumhurbaşkanının Parlamento Temsilcisine başvurma olanağına sahibim. Onlarla devamlı iletişim halindeyiz. Yani iletişim sorunu yok ama karar alma sürecinin siyasallaşmasında sorun var. Bazı siyasi kararlar çok hızlı alınıyor, bazıları ise çok yavaş. Bu kaçınılmaz çünkü onlar bir siyasi gücü temsil ediyor, biz ise başka bir siyasi gücü temsil ediyoruz. Fakat işgal altındaki topraklarda yaşayan vatandaşların haklarını koruma konusunda hemfikiriz. Bu açıdan bir sorunumuz yok.

"KTMM VE KIRIM TATAR MİLLİ KURULTAYI, İŞGALDEN ÖNCE SEÇİLEN VE HALA MEŞRULUĞU KORUYAN KURUMLARDIR"

Ukrayna’da yerel seçim kampanyası başlamak üzere. Kırım Tatar halkı temsilcileri yerel seçimlerde aday olacak mı?

Birkaç gün önce Kırım Tatar milli lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, KTMM Başkanı Refat Çubarov ve KTMM Başkan Yardımcısı Ahtem Çiygöz ile bir araya geldik ve bu konuyu konuştuk. Avrupa Dayanışması ve Ses Partileri, adaylar konusunda çalışmalar yürütüyor. Bence yakın zamanda KTMM bu konuda açıklama yapabilir. 

Bilindiği gibi, Kırım işgal edildikten sonra Kırım Tatar Milli Kurultayı ve Kırım Tatar Milli Meclisi seçimleri yapılmadı. Sizce şimdiki şartlarda Kurultay delegeleri ve KTMM üyelerinin seçimlerinin yapılması mümkün mü? 

Kurultay ve Meclise gelince yasal açıdan olağanüstü durum çerçevesinde çalışma hakkına sahibiz. Kırım’da işgalden önce seçim yoluyla oluşturulan siyasi enstitülerden sadece Kırım Tatar Milli Kurultayı ve Kırım Tatar Milli Meclisi şu an meşruluğunu kaybetmedi. Bu kurumlar şu an sadece Kırım Tatarlarını değil, işgal altındaki Kırım’da yaşayan tüm Ukrayna vatandaşlarını temsil ediyor.

Küresel güvenlik için tehdit oluşturan Kırım’ın işgalinden sonra Kırım Tatarları çok zor duruma düştü. Topraklarımız geçici işgal altında, Rusya'nın Kırım'ı ilhak etme girişimini görüyoruz. Oluşan durum olanaklarımızı çok kısıtladı fakat seçimlerin yapılma ihtimalini tartışıyoruz. Umarım hep birlikte en azından yetersiz üye sayısını kapatmak için şu an faaliyet gösteren Kurultay delegelerinden KTMM üyelerini seçme olanağını sağlayan bir çözüm buluruz. KTMM’nin etkili Kurultay delegeleri ile güçlenmesini sağlamalıyız. Kurultay ve Meclis, sürgün yerlerinden anavatanımıza dönüşümüzün başlangıcından beri yasallığı onaylanan milli hazinemiz.

Benim uzmanlık alanım teknolojiydi bu yüzden teknolojilerin insanların yararına nasıl hizmet edebileceğini iyi anlıyorum. Kurultay delegeleri ve Meclis üyeleriyle seçimlerin düzenlenmesine yardımcı olacak dijital yolları tartışabiliriz.

Kurultay delegeleri, Kırım Tatar aktivistler, işgal şartları altında bile Ukrayna egemenliği ve halkın hakları için mücadele ediyorlar. İşgalci yönetimin baskılarına rağmen 2018 yılında Kıyiv’de Kırım Tatar Milli Kurultayı delegelerinin konferansı yapılmıştı. Aktif olan soydaşlarımız faaliyete geçmeye hazırlar. Kurultay delegeleri ve Meclis üyeleriyle görüşmeler yapıldıktan sonra yakın zamanda toplantı veya konferansın yapılıp yapılmayacağı belli olur. Bir çıkış yolu bulacağımızı eminim. Meclis ve Kurultay'ın milli kurumlarımızın demokratik yapısını dünyaya gösterdiğine inanıyorum. Bir düşünün; Kırım Tatarları 2014’te oluşan durum çerçevesinde bir çözüm yolu arıyor. Bu duruma birçok önde gelen ülke ve uluslararası kuruluş hala bir çözüm bulamadı. Tüm engellere rağmen Kurultay ve Meclis halkının çıkarlarını savunmaya devam ediyor.

Ve son soru Rüstem Bey, yeni siyasi yılda sizin kişisel öncelikleriniz nelerdir?

İlk önce insanlarımız. Yani Rusya tarafından yasa dışı olarak alıkonulan siyasi tutsaklarımız. İkincisi ise daha önce bahsettiğimiz üç yasa tasarısı. Ve tabii ki milli projelerimiz.

Milli projeler derken bizim milli kimliğimizi korumaya ve geliştirmeye yardımcı olacak altyapı projelerini kastediyorum. Yani Kıyiv’deki kültür eğitim merkezi ve Cuma Camii’nin inşaatı, Ukrayna’nın çeşitli bölgelerinde Kırım Tatar kültür ve eğitim merkezlerinin oluşturulmasından bahsediyorum.