Kırım Tatarca
Babam
Akim, anam -Esma, tamırları Urkusta
köyünden. Soñra anam-babam Aqyarğa köçe, men 1942 senesi doğdım ve andan sürgün
etildim. Qorantada 8 bala edik, üçü
Urkustada, qalğan beş bala — Aqyarda doğdılar. Babam Aqyarda zavodda çalışa
edi. 1944 senesiniñ baarinde babamnı
bütün qırımtatar aqaylar sırasında emek ordusına aldılar.
Anamnıñ aytqanlarına köre, şeerni pek
bombalalağanlar. De ruslar, de faşistler. Biz yer altında saqlanıp, yarıq kün
körmedik. 1944 yılı faşistler Qırımdan ketken soñ biz tışarı temiz avadan nefes
almağa çıqtıq. Men bomba sesinden pek qorqa edim ve şu qorqu alâ daa yüregimde.
Yıllar keçse de uçaq sesini eşitsem titrep başlayım.
Cenk bitkenine pek sevindik. Halq evlerine kirip
raat-raat yuqlap başlağanda başımızğa bu belâ qoptı. Kimse añlamağan, kene faşistler qaytıp
keldiler, dep qorqtı. Kene de, bereket
bersin, bizim evimizge kelgen askerler biraz namuslı ekenler, anama, sizni
suvuq yerlere alıp ketecekler, sıcaq urba alıñız, degenler. Yanımızda yaşağan
bir tatam ise yañı evli olıp, evinde er
şeyi yap-yañı edi. Oña iç bir şey aldırmağanlar: “Siz, hainlerni yeudiyler
kibi atacaqlar, almañız iç bir şey!”
dep cekirgenler. Ğarip, öyle de aşsız-urbasız çıqqan. Daa eki büyük tatalarım
nasıldır olıp Özbekistanğa tüştiler. Şefiqa tatam soraştıra-soraştıra bizim
Uralda ekenimizden haber ala ve yerleştirilgen yerinden qaça. O, pek atik,
cesaretli edi. Onı yolda yaqalap apske qapattılar. Eki yıl Çelâbinsk şeerinde
apste oturıp çıqtı. Apsten qurtulğan soñ Şefiqa tatam ep bir Özbekistanğa
ketmey, kene Uralğa bizim yanımızğa kele. Kelmege keldi amma, bizim
yaşayışımıznı körip “Nasıl yaşamaq
mümkün burada Aqyarımdan soñ?”, dep
ökür-ökür ağladı. Anda da çoq dayanmadı, kene qaçtı. Hep Qırımğa beñzegen
yerlerni qıdırdı.
Anam
ep bir şaşmalap, Quranını alıp yetiştiralmağan. Oña soñ pek yanıp yürdi.
Evimizden alğan eñ qıymetli şey — bir avuç topraq. Anam yavluq içindeki o topraqnı daima qoqlar,
lafeter ve sanki doğğan yeriniñ küçünden küç ala edi. Daima yanında taşıdı.
Uralda, Özbekistanda yani qayerge ketmesin, nerege köçmesin, yavluq içindeki
bir avuç topraq onıñ yanında bulunğandır. Qırımğa qaytqan soñ anam o topraqnı
evimizniñ bağçasına septi.
Qorantamıznı Uralğa, Kozmodemyansk şeeriniñ
kenarındaki bir orman içine alıp kettiler. Ormannıñ qaq ortasında balaban ağaç
barak olıp, şu barakta 60-70 qoranta yaşadıq. Bir qorantanı ekinci qorantadan
ayırğan divar-mivar yoqtı. Biraz yerli şaraitlerge alışqan soñ adamlar
ağaçlardan özlerine ayrı ev yasap başladılar. On yıl yaşadıq o suvuq Uralda.
Yaşadığımız yerdeki üçyıllıq mektepte oqudım, dörtünci sınıfta oquvnı devam
etmege istegenler 20 kilometr uzaqta mektepke qatnadılar. Cayav, qışta
qayaqlarda, çanalarda. Stalin gebergen soñ
Özbekistandaki tatalarım ve soylarımız bizge davetname yolladılar. Amma tek anamnen meni çağırtqanlar. Biz
Uraldan anamnıñ sırtında bir çuval, menim sırtımda bir çuval, öyle keldik.
Bizim artımızdan ailemizniñ epsi azaları kelip qoşuldılar. Özbekistanda da
yahşı bir ömür körmedik. Alâ daa
hayrette qalam — bu qadar azap-uqubetlerden, açlıq-hastalıq, kötek-aşşalavlar,
aqaretlerni halqımız nasıl yeñebildi, nasıl sağ qalabildi? Nasıl bir küç-qudret bizni ayaqta tuttı!
Aqayğa
çıqtım, bir oğlum oldı. Aqayımnen
yaşayışımız uymadı, ayırılıştıq. 1965 senesi beş yaşında oğlumnı alıp Qırımğa
qayttım, amma ev almaq yasaq, qayd etilmek yasaq. Mecbur oldım
Qırımğa yaqın olğan Krasnodar ülkesiniñ Anapa şeerine köçmege. Anamnı da yanıma aldım. Anam pek yaman asretlik çeke edi Qırımğa. Gece-kündüz oy-fikiri Qırımda, ne vaqıt
qaytırmız, nasıl qaytırmız, dep tüşündi. 1990 yılı bir kün men işten kelip,
çantamnı kenara bıraqtım da anama: “Men Qırımğa ketem, ev alıp, sizni
almağa kelirim”, dedim. Qırımğa
keldim. Bir ay köyden-köyge yürdim.
Kelişken bir ev tapalmayım. Niayet Qurmanda bir içkici maruşke evini
satmağa razı oldı. Qayttım Anapağa. Ketecegimizni bilgen qomşumız çoqtan evime
aves edi. Ondan 40 biñ ruble peşin para alıp, mal-mülkümni qocaman yük
maşinasına yüklep qayttım. Kelsem, bu aram maruşke “oğlum vesiqalarımnı
alıp ketti, men evni satmayım”, dedi.
Ne yapayım, yük arabasınıñ er bir saati içün tölemek, şeylerni boşatmaq
kerek, Maruşkeni kenarğa üytedim ve içeri kirdim. Eki işçini alıp arabadaki şeylerimni bir oda
içine tüşürttim. Er kün qavğa-kötek,
dava. Anama tenbiyelep-tenbiyelep keldim: “Saqın, qıbırdama! Men ev meselesini çezeyim, soñ
kelirsiñ!” Amma anam bir aydan soñ keldi yanıma. Şu bir oda içinde anam,
oğlum, men ve şeylerimiz! Maruşke er kün sarhoş, olmaycaq eriflerni ketire, pis
areketlerni yapa. Men Anapağa işnen
ketkenimizde, bu aram maruşke odamıznıñ qapısını açıp, şeylerimni, aşaytımıznı
hırsızlap raqığa satqan. İşiz, evsiz bir yıl çekiştik şu külübede!
Olğan şeylerimni satıp bitirdim, ya anam ve oğlumnı nasıl baqacam? Demin
söylegen 40 biñ ruble aqçamnı ev tapqance saqlı tursın dep, devlet bankasına
tapşırdım. Şu paralarnı alıp olamadım. Alâ bugünge qadar 40 biñniñ 4 kuruşını
bile alıp olamayım. Devlet bir taraftan taladı, halqı diger taraftan çaypadı qırımtatarlarnı.
Çaresini
tapalmayıp Aqyar civarındaki bir köyge köçtik. Qırımğa qaytqanımızdan berli
anam ep Aqyarda yaşamaqnı arzu etti.
Aqyarğa yaqın Mamaşay köyünden ev aldıq. Sıladım-boyaladım. Anam ğarip
bir gece yattı şu evde ve pek mutlu oldı. Anda da 92 yaşında keçindi.
Vatanğa qaytıp, yıllarnen evsiz, işsiz, ev alğan soñ ise suvsız, ışıqsız, gazsız yaşadıq. Amma kene de sağ qaldıq.
Episi sürgün ikâyelerine mında basıp irişebilirsiñiz.