Kırım Tatarca
1934 senesi Aqmescit şeeriniñ Subhi soqağında Türkiye vatandaşı Mustafa oğlu Eyup ailesinde dünyağa keldim. Rahmetli babam Qırımğa Gülperi ablası ile beraber Türkiyeniñ İzmir şeerinden kelgenler. Hatırlağanına köre o, 1900 senesi İzmir şeerinde doğğan, 4/50 soqağında istiqamet etkenler. Qırımğa tam ne zaman kelgenlerini bilmeyim. Mustafa dedemniñ Qırımda et tükânları bar emiş, olardan haber almağa işte babam Eyupnı ve qızını yollağan.
Olar işlerini bitirip Türkiyege keri qaytacaqta boğaz qapala ve olar evlerine dönip olamaylar. Gülperi alam aqayğa çıqa, babam Eyup anamnen evlene. Anam da babasınıñ yekâne qızı olğan, anası ölgen soñ babasınen beraber yaşağanlar. Anam-babamnıñ beş balası ola. Men ailede eñ kiçigim. Babam ailesinen hep Türkiyege qaytmaq yollarını araştırıp, Türkiye elçihanesine bara, konsoloslarnen körüşe. Bir sefer konsollıqta oña mıtlaqa qaytmaq ve babasınıñ Türkiyedeki mirasına saip çıqmasını tevsiye etkenler. Anam endi qartayğan babasını yañğız taşlap ketmege istemey. “Eyup, sen istesen ket, men razım, biz qalamız”, dey babama. Amma babam beş balasını taşlap ketermi? Subhi soqağında ev qurıp başlay ve 1940 yılı bitire.
Biz yañı evimizge köçtik, Mektepke barmağa azırlanam. Sevinmege yetiştirmedik. Şu arada apansızdan cenk başlandı. 1944-te men artıq 10 yaşındam, amma daa yazmağa-sızmağa bilmeyim. Ya mektepler qapaldı da! Şeer de nemseler işğali altında, de sovetlerniñ eline keçe. 1944-te biz içün cenk bitti artıq, dedik. Amma başqa daa beter cenk başlandı.
Mayıs 18 gecesi qapımız qaqıldı. Babam uyanıp qapını açtı. İçeri dört kişi avtomatlarınen atılıp kirdiler. Biz, balalar daa yuqlaymız. Anam bizni uyandırıp, temiz urbalarımıznı kiymemizni ayttı. Babam askerlerden meseleni ögerenecek ola, amma adam aqıllı cevap alamay. Amma er alda anama: “Şaşmalama, özüñni toparla. Aqçalarnı al, epimizniñ kimliklerimizni, ev vesiqalarını al!”, dedi. Anam bizni ep bir yeudiyler kibi atacaqlar, bu kâğıtlarnıñ kimge keregi bar, dep itiraz bildirecek olsa da, babamnıñ aytqanlarını yaptı. Kiyindik, çıqtıq. Artqaç bir şey almadıq. Soqaqlar tolu yük arabaları. Olar endi bir kün evel kelgende babam daa taaciplengen edi, neden bu qadar araba keldi, dep. Bizlerni Aqmescit vokzalına ketirdiler. Ana-baba künü edi o kün şu vokzalda! Qadınlar, bala-çağalarnıñ ağlavları, qıçıruvları ses-seda olıp darqaldı etrafqa. Yolda sasıq tuzlu balıq şorbası berdiler. Aşap olamaymız. Ya alışmadıq böyle aşqa. Mecbur aşağanlarnıñ episi isal oldılar.
18-20
kün degende Sırdaryanıñ Velikaya
Alekseyevskaya adlı stantsiyasında tüştik.
Anda endi bizlerni almağa kelgen şorbacılar beklemekteler. Bizni arabağa
yüklep bir ahırğa ketirip yerleştirdiler. Yarısında sığırlar, ekinci yarısında
biz. Tam-taqır yer. Baqıp turamız – ne yatacağımıznı bilemiz, ne
oturacaqlarımıznı. Anam vira ağlay. Ahır sabısı
olğan özbek qadını bizge bir cartı kiyiz ketirdi. Onıñ üstünde yattıq. Babamnen anamnı işke aydadılar. Pek yaman açlıq çektik. Anam hastalandı, onı
alıp kettiler. Biz, dört bala, babamnen qaldıq.
Aptem, ağalarım tifke, malâriyağa oğradı. Babam zavalı işten qaytayatqanda bahçiden bir qarpuz alğan
biz içün. Onı şu zaman yaqalap, qarpuznı çekip alalar, özüni ise ölgence
kötekleyler. Bir qarpuz içün öldürecek ediler babamnı!
Epimiz
açmız, ana-mına ölecekmiz. Soqaqlar
mevtalarğa toldı, de o terek tübünde yata ölüler, de bu çalı tübünde bir ceset.
Babamnen ekimiz tilenmege mecbur oldıq.
Babama aqrabalarımız aqıl ögreteler: “Eyup, balalarnı yurtqa ber,
açtan ölerler, yazıq olur”, dep. O
yerdeki balalar yurtuna anası-babası sağ olğan balalarnı qabul etmey ediler.
Babama bizni vokzalda qaldırıp ketmesini ögreteler. Babam mecbur öyle de yaptı.
Demiryol vokzalında qaldırdı bizni, özü saqlandı. Biz “Baba,
babaaaa!” dep qıçıramız. Babam ğarip saqlanğan yerinde bizim
qıçıruvlarımıznı eşitip ağlap otura eken.
Bizni vokzalnıñ serseriy
balalarnı toplağan binağa alıp
kettiler. Saba çıqaralar, aqşam kene
alıp keteler. Meger biz kibi bıralqı balalarnı toplaylar. Eñ kiçik qardaşçığım 3 yaşında, onı vokzal
işçisi pek begendi ve evlâtlıqqa alacaq oldı.
Aldılar, amma sabasına şu adam maña qardaşım bütün gece yuqlamayıp ağlap
çıqqanını ayttı. Men deral onı yanıma qaytarıp aldım. Balalar yurtuna yerleştik.
Bir qardaşımnı bir yurtqa, ekincisini başqa yurtqa alıp kettiler, men bir özüm
qaldım. Babamnen anam ise bu arada
parçalanalar, bizni tüşünip. Babam çare tapıp, qardaşlarımnı, meni araştırıp
taptı ve biz kene ailemiznen qavuştıq.
Babam
tekstil fabrikasına işke kirdi. Anda
berilgen bir piala şorbasını anama ketirip aşata edi. Anam pek alsız. 1948 senesi qırq sekiz yaşında babam infarkt (qalp krizi)
neticesinde apansızdan vefat etti. Anam
bizni keçindirmek içün bir qaç işte çalıştı – özbeklerniñ evlerini temizledi,
soqaq sipirdi. 13 yaşımda birinci
sınıfqa bardım, amma oquv közüme kirmey, açım. Dörtünci sınıfqa keçkende 17
yaşımda edim. Oquvdan soñ barıp çalışam,
iç olmadım bir parça ötmek qazanayım, dep.
Daa mektepte oqurkenim meni Server degen yigitke aqayğa berdiler. Anam
başta razı olmadı, amma olacaq qaynanam meni aş, yañı urbanen aldattı. Razı oldım.
Beş bala doğurdım. Birisi öldi, eki qızım, eki oğlum bar.
Daa
sürgün etilmezden evel mektepte latin elifbesinde oquğan aptem babamnıñ
aqrabalarınen mektüpleşe edi.
Özbekistanda haberleşüv kesildi. Amma
Özbekistanda babam ölgen soñ komendant de özü kele, de ağamnı çağırtıp
babam ve Türkiyedeki aqrabalarımız aqqında sorğu ete. Canını yaqtılar ağamnıñ,
ahır-soñu mecbur oldı babamnıñ bütün vesiqalarını Türkiyeden kelgen turistlerge
berip cibermege. Böyleliknen qurtuldı.
1989 senesi Qırımğa başta bir qızım qayttı, onıñ artından biz keldik. Aqayımnen topraq aldıq, ev qurıp başladıq. Alâ daa bitmedi qurucılığımız. Evlerimiz satılmadı, yollar içinde qaldıq. Aqçalarımız bankada yandı. Aqayım bu olaylarğa dayanalmadı, o da qalp krizine oğrap keçindi. Onı Sırdaryada defn etip, Qırımğa qayttıq. İç bir şeysiz qaldıq. Amma kene de Rabbimizge şükürler olsun, Vatandamız.
Episi sürgün ikâyelerine mında basıp irişebilirsiñiz
