Şaver İmam İbraimov - 1944 Kırım Tatar Sürgün Hatıraları #10

Anadolu Türkçesi

Gerçek soyadımın İmam Şaver olması gerekiyordu, babam İmam İbraim’in adından soyadımı İbraimov diye yazdılar. Dedem imam imiş, 1930’lu yıllarda babam Ayvasıl camisinde ezan okuyordu. Ben, 1929 yılının sonunda Yalta’nın Ayvasıl köyünde ailemizde dokuzuncu evlat olarak dünyaya geldim. Şimdi şu dokuz çocuktan sadece ben hayattayım.

1 Ekim 1937 yılında NKVD görevlileri babamızı evimizde yakalayıp götürdüler. Babamın hayatta olduğunu biliyorduk ama nerede nasıl tutulduğunu öğrenemedik. Aradan 4 yıl geçtikten sonra 1941 yılında mayıs ayının sonunda babamdan ilk mektubu aldık, Karelya’dan. Düşünün, dokuz çocuk babası olan 61 yaşındaki babam inkılaba karşı faaliyet yürütmekle suçlandı! Babamı bir daha hiç görmedik, aradan neredeyse altmış yıl geçtikten sonra “asılsız cezalandırıldığına” dair aklanma kararını aldık.

Babamın mektubu geldikten bir ay sonra savaş başladı, 8 Kasım 1941 yılında Almanlar artık Yalta’da idiler. Babamın Sovyet kamplarında olduğuna bakmadan büyük ağabeylerim Mustafa, Asan, Reşat savaşa gittiler. Ablamın kocası Emirüsein eniştem Akmescit’te konserve fabrikasının müdür yardımcısı olarak çalışıyordu, savaşta komutanın siyasi ilerden sorumlu yardımcısıymış. Esir düşmüş, çaresini bulup kaçmış. 1944 yılının şubat ayında Kokköz’de kurşuna dizildi. Kim onu kurşuna dizdi Almanlar mı ya da Almanlarla işbirliği yapanlar mı bilmiyorum. Köy köpeksiz olmaz derler. Birileri ispiyonlamıştır elbet. Bu haberi alan ablam Kokköz’e gidip kocasını kendisi defnetti.

18 Mayıs’ta (1944) ise sürgün başladı. Bir evde 13 kişiyiz, ağabeylerimin aileleri – hepimiz bir yerdeyiz. Etraf henüz karanlık, kapımıza sert bir şekilde vuruldu. Annem bana, “Şaver oğlum getir feneri!” dedi. Kapıdan giren silahlı askerler, “Sizin artık fenere ihtiyacınız yok. On beş dakika vaktiniz var, hazırlanın, sizi sürgün ediyoruz!” diye sürgün emrini okudu. Hepimizi, Ayvasıl’da bayramlar ve şenkilerin yapıldığı Vira adlı yerde topladılar. Askerlerin dikkatinin dağıldığı bir anda kaçtım ve eve doğru koştum. Annemin kutucuğunda altın küpeleri, mücevherleri saklıydı, ben ise sadece babamın saatini aldım. Çar Nikolay zamanından kalma bir saat, çoktandır çalışmıyordu. Ama benim için o dünyanın en kıymetli şeyi idi. Ben onu babamdan hatıra olarak hep yanımda taşıdım, Özbekistan’a gidip, yarım asır sonra yine benimle beraber Vatana döndü.

İşte 18 Mayıs’ta bizi arabalara yükleyip Ay Petri’den geçip Süren istasyonuna doğru götürdüler. Ay Petri’ye çıktığımızda annem bana, “Tepede kar olan yerleri görüyor musun? Orada baban buz toplardı. Onun lakapı Buzcu İbraim’di. Siz de Buzcu İbraim’in çocuklarısınız” dedi. Babam, Ay Petri dağının en yüksek yerlerinde yaz kış erimemiş buzları parçalayıp, hastaneler ve sanatoryumlara buz sağlıyormuş.

Yolda gördüklerim hep rüyalarıma giriyor. Unutamıyorum. Kaç kez vagona yetişemeyip, az kalsın çölün ortasında kalıyordum. Vagonun içinde çok kötü bitlendim, dayanmanın çaresi yok. Tren durup vagonların kapıları açılır açılmaz dışarı çıkıp kıyafetlerimle suyun içine giriyorum ya da üzerimden su döküyorum. Böyle yaparak biraz da olsa bitlerin ısırmasından rahatlıyordum. Bir keresinde benimle beraber dışarıya bir nine atladı ve yanımızda yolda duran vagonun altına girdi. Meğer ihtiyacını gidermek istemiş. Lokomotif hareket esmesin mi! Tren nineyi ikiye bölüp parçaladı. Bizim tren de hareket etmeye başladı. Kim defnedecek o parçaları? Nasıl unutursun bunu?

Böyle deşhetli yolculuğun sonu Özbekistan’ın Namangan vilayetinde oldu. Bizi Ahunbabayev kolhozuna getirdiler. İstasyona bellerinde bıçakları asılı Özbek erkekleri karşılamaya çıkmışlar.  Onlar bizden korkuyor, biz de onlardan. Ama çok çabuk anlaştık onlarla, sonra da çok dost muhabbet yaşadık. Beni ata bindiriyorlar, tarlada pamuğun dibini yumuşatıyoruz. Hiç yapmadığım bir iş, attan kaç kez düştüm. Akşam bir pidenin yarısını veriyorlar. Karnımız doymuyor, çamurlu sulardan ishal hastalığına uğradım. Ayaklarım şişti, yürümekte zorlanıyorum. Öleceğim. Evinde yaşadığımız Özbek nine elime bir kova verdi ve pirinç tarlasına yabani otları toplamaya gönderdi. Geldiğimde önüme biber, yoğurt katılan bir tas çorba koydu: “Ye çocuğum ye, iyileşirsin!”. Yiyorum. Bu şekilde ayaklarımdaki şişkinlik geçti. Nine beni ölümden kurtardı. Kırım’a döndüğümden beri tüm bu insanların ruhuna Yasin-i Şerif okuyorum.

Yolda giderken tren durduğu bir zamanda teyzemle karşılaşıp onu yanımıza aldık. Özbekistan’da teyzem sadece iki ay yaşadı. Öldü. Onun ölümünden sonra annem hastalandı. Ben de hastalandım. Annemle ikimiz bir döşekte halsiz yatıyoruz. 1944 yılının eylül ayında annem vefat etti. Ben yerle gök arasındayım, çok halsizim. Bir hafta sonra yağa kalktım, ama artık annem yoktu.

1944 yılında Reşat ağabeyimden mektup aldık. Ona yazdığımız cevapta nerede olduğumuzu, nasıl yaşadığımızı bildirdik. Ağabeyim Bakü’de askeri hastanede tedavi olduktan sonra o hastanede sürücü olarak kalmış, savaş bittikten sonra Gence’ye taşınmış ve orada sürücü okulu açmış. Reşat ağabeyimin ikinci adı vardı: Reşat-Memet. Bunun sebebi ise, Memet amcamın çocuğu olmamış, Reşat ağabeyim doğduğunda babam bu oğlunun Reşat adına Memet adını da eklemiş belki onun da oğlu olur diye. Evraklarda öyle de yazılıyordu İmam İbraim oğlu Reşat-Memet diye. Ama Bakü’de Reşat Memetov diye kaydedilmiş. İşte diyeceğim, bizim mektubumuzu aldıktan sonra ağabeyim gelip bizi kolhozdan merkeze taşındırıp döndü. Ben gizlice onun peşine takıldım, belli etmeden vagona bindim. İkimiz Gence’ye gittik, iki yıl ağabeyimle yaşadım. Sonra yine Özbekistan’a dönmeye mecbur oldum. Mustafa ağabeyimin ailesi de Azerbaycan’da yaşıyor, kızı Hayat Dadaşeva da ömrünü ilme adadı.

1957 yılında köydeşim, Ayvasıl doğumlu Halide ile evlendim. 1990 senesi yedi ay doğduğum köy Ayvasıl’a gidip geldim, eski camiyi yeniden açtık. 1978 yılında Asan ağabeyim vefat ettikten sonra namaz kılmaya başladım, dinimize daha sıkı sarıldım. Şükürler olsun Vatanımıza kavuştum, Akmescit’te yaşıyorum.

Bütün sürgün hikayelerine buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.