Qırım Tatarca
Babamnıñ qartbabası Seityaya
Bağçasarayda namlı bazirgân olıp, dünyanıñ çeşit ülkelerini kezip çıqqan,
defalarca acılıqqa barıp kelgen. Er barğan yerinden mıtlaqa bir şey ketire
eken. Bir kere Seityaya qartdedem ticaret işlerinen uzaqqa ketken ve çoq vaqıt
körünmegen. Qaytıp kelgende aba kiyip kelgen. Öyle urba Bağçasarayda kimsede
yoq eken, şundan sebep qartdedeme Abalı Seityaya degenler. Lağap soñundan
soyadına çevrildi.
Evimiz Bağçasarayninñ Abit Efendi soqağında edi. Soqaqnıñ
soñunda Abit Efendi mezarlığı, Abit efendi camisi de bar edi. Şimdi o yerde
çöplük qutuları tura. Soqaqnıñ adını sovetler devrinde Narimanov, soñra
Sevastopolskaya dep deñiştirgenler.
Sürgünlikten soñ ilk kere
Bağçasarayğa kelip, aman evimizge bardım. Azbarımızda balaban dut teregi öse
edi, qora artından onı körip elim-ayaqlarım titredi. Şu daqqada ortalıqnı bir
qıçıruv sarsıttı: «Bıqtırdıñız! Def oluñız buradan, polis çağırırım. Bu menim
evim!» dep bağırıqlay evimizniñ «saibi» olmış cadı maruşke. Men öyle bir
zaparta çektim oña! «Kim def olacaq, menmi? Qapat ağızıñnı! Sen menim evimde
yaşaysıñ, menim şeylerimni qullanasıñ, babam oturtqan tereklerniñ meyvalarını
aşaysıñ, şerefsiz!» degen sözlerimden soñ maruşke tamam deñişti, mulâyim-miskin
lafetip başladı.
Babam cenkten evel şeerdeki
meyva-sebze bazasında çalıştı. Onı cenkke almadılar, askerlerni aşaytnen
teminlev vazifesini berdiler. Gece-kündüz çalıştı, faşistler çoq tırıştılar
onı yaqalamaq içün. Niayet, 1944 senesiniñ aprel ayında Qırımda cenk bitti,
amma biz buña quvanıp yetiştirmedik. Babamnı emek ordusına alıp kettiler. Babam
anamnen sağlıqlaşqanda rica etken: «Canım, Gülnar, ne qadar zor olmasın
balalarnıñ iç birini balalar evine berme! Olar saña emanet!». Biz üç bala
anamnen qaldıq. Anamnıñ babası asılında türk edi. Cenkten evel qartbabam
pasportlarnı yapıp, bizni Türkiyege alıp ketmege azırlanğan. Babam da buña qail
oldı ve epimiz Türkiyege ketecektik. Amma cenk ayaq çaldı bu işke.
Mayıs 17 künü bizge musafirlikke
Anife alam keldi, bitamnen anam onı: «Qal bu gece!», dep qaytarmadılar evine.
Bundan bir qaç kün evel ise şeerge sovet subayları kelip, bir qaçı bizim evde
yerleştiler. Bitam olarğa aş pişire, urbalarını baqa. İşte, şu mayıs 17-de
subaylarnıñ büyügi anama, «Siz yatıñız, raatlanıñız. Bir ricam bar, meni gece
saat 3-te uyantsañız!», dey. Bir şey aytmadı hayırsız maraz! Gece yuqu arasında
eşitem, alam meni uyandıra. Men belledim kene bombalap başladılar. Meger bizni
sürgün ete ekenler. Bizim evimizde yaşağan subay anama tek qırımtatarlarını
çıqarğanlarını bildirgende, anam oña bizim Türkiye vatandaşı olğanımıznı
bildirdi. Subay qaydadır ketip, soñ qaytıp keldi ve qalabilecegimizni ayttı.
Amma, tek anam ve üç balasıni. Anife alamnen bitam kettiler. Bitam sürgünlikte eki ay
içinde ölgen. Biz onı bir daa körmedik. Anamnen biz qayttıq evimizge. Evge keleyatqanda qapımızdan
anamnıñ eñ yaqın dostu qolunda boğçalarnen çıqayata. 40 künden soñ bizni rum,
ermeni ve bulğarlar ile beraber sürgün ettiler. Anam bunı künevelden bilip,
bayağı şey alıp oldı. Şu şeyler canımıznı qurtardı. Ferğana vadiysine tüştik.
Qapısız-penceresiz evde yaşadıq, zor künlerni keçirdik.
1947 senesi babam qaytıp keldi.
Kelmezden evel babam telegramma
bergen. Biz onı alğanımıznen vokzalğa çaptıq. Amma tren endi keçip ketken. Biz
anamnen muğayıp qaytamız. Oysa babam ingen ve bizni qıdırıp ketken. Yolda
rastketirdik. Nasıl bir körüşüv edi ya! Sarılıştıq, ağlaştıq. Soñ mektepke
qatnap başladıq. Oquvımız da böyle: 2 saat ders keçemiz, qalğan vaqıt pamuq
tarlasında çalışamız. Bizge bu işimiz içün qattıdan-qattı bir kesek pite
bereler. Piteni başımızdaki şalımızğa sarıp, arıq suvunda cibitip aşaymız.
Bundan da lezetli aş yoq edi dünyada!
1954 senesi Samarqandğa köçtik.
Mektepten soñ dört yıl tibbiyat universitetine oqumağa kirmege tırıştım. Biñ
bir türlü manaçıq tapıp milletim sebebinden almadılar. Lâkin men qararımdan
vazgeçmedim, inatlıqnen areket ete-ete kirdim. Üçünci kursta oquğanımda babam
vefat etti. Beşinci kursta qocağa çıqtım, üç qızımız oldı.
1960-ncı yıllarda Qırım oğrundaki
milliy areket saflarına qoşuldım, halqımıznı qaytaruv işine ozimnin issemni qoştım.
Qırımğa qaytqan soñ babamnıñ
qolastında çalışqan, onı tanığan-bilgen bir çoq adamlarnı, şu cümleden ruslarnı
da, rastketirdim. Er kes babamnı tek eyi sözlernen añdılar. Em quvanam, em
babam Vatanga qaytıp kelmegenine yanam.
Bağçasarayda öz evimde yaşamağa ister edim, amma olmadı. Yañıdan ev qurdım, üç qızımnı özüm büyüttim, oquttım ve evlendirdim.
Episi sürgün ikâyelerine mında basıp irişebilirsiñiz